Jak przygotować się do ciąży po 35 roku? O jakie badania warto rozszerzyć diagnostykę podczas starań o dziecko? Czy ciąża po 35 roku życia wiąże się z większym ryzykiem? Na wszystkie pytania odpowiada specjalista lek. Rafał Karwowski.
OvuFriend: Panie Doktorze nie ma wątpliwości, że do każdej ciąży warto się przygotować. Jak zatem powinno wyglądać planowanie ciąży i przygotowania po 35 roku? Jakie badania warto wykonać?
lek. Rafał Karwowski: Planowanie ciąży, przygotowania do ciąży u kobiety po 35 roku życia nie różnią się od przygotowań do ciąży w grupie kobiet młodszych. Każda kobieta świadomie podchodząca do tego tematu powinna odbyć wizytę przedkoncepcyjną, czyli wizytę przed czasem starania się o ciążę. Ginekolog na takiej wizycie zbiera dokładny wywiad, bada pacjentkę ginekologicznie, jeśli są ku temu wskazania wykonuje badanie USG narządu rodnego. W trakcie takiej wizyty pobiera się także cytologię, bada piersi oraz zleca podstawowe badania z krwi- morfologię, poziom TSH, miano przeciwciał w niektórych chorobach zakaźnych oraz toksoplazmozie. W przypadku kobiet nieszczepionych na różyczkę, ospę czy grypę w sezonie infekcyjnym można także w trakcie takiej wizyty zlecić poszczególne szczepienia. Podobnie wygląda kwestia przyjmowania kwasu foliowego- część pacjentek wymaga suplementacji większej dawki niż ta dostępna w preparatach bez recepty. Są to m.in kobiety palące papierosy, czy stosujące antykoncepcję hormonalną w bezpośrednim okresie przed staraniem się o dziecko. W trakcie takiej wizyty lekarz będzie mógł zlecić przyjmowanie większej dawki tej witaminy i wypisać odpowiednią receptę - jak przygotować się do ciąży?
A co w sytuacji, gdy kobieta już kilka miesięcy temu rozpoczęła starania o dziecko i w dalszym ciągu są one bezowocne? O jakie badania warto wówczas rozszerzyć diagnostykę?
Wg badań naukowych płodność u kobiet począwszy od 30 roku życia zmniejsza się z roku na rok. Spadek ten wyraźnie nabiera tempa po 35 roku życia. Dlatego towarzystwa naukowe zajmujące się niepłodnością zalecają wcześniejszą diagnostykę niepłodności u takich par. O ile u kobiet młodszych diagnostykę powinniśmy proponować po 12 miesiącach bezskutecznego starania o dziecko, czyli regularnego współżycia niezakończonego ciążą, to w przypadku kobiet po 35 r.ż. pacjentkę i partnera kierujemy na badania już po 6 miesiącach. Oczywiście mówimy tu o pacjentkach bez żadnych dolegliwości i z regularnymi cyklami miesiączkowymi. Jeśli mamy jakiekolwiek przesłanki świadczące o możliwych trudnościach z zajściem w ciążę jak np. nieregularne miesiączki, silne dolegliwości bólowe związane z okresem i bezpośrednio przed nim, czy objawy związane z zaburzeniami hormonalnymi, taką diagnostykę zaczynamy od razu (sprawdź, czy Twój cykl miesiączkowy jest prawidłowy). Diagnostyka o której mowa to przede wszystkim badanie nasienia partnera i w zależności od wywiadu pacjentki- badanie USG narządu rodnego, potwierdzenie drożności jajowodów, badania hormonalne- szczególnie istotne w przypadku zaburzeń miesiączkowania. Rodzaj przeprowadzanych badań nie różni się od tych, które wykonujemy u kobiet przed 35 rokiem życia - to jakie badania wykonamy zależy tylko i wyłącznie od objawów opisywanych przez pacjentkę - jakie badania warto wykonać podczas starań o dziecko?
Wiele kobiet świadomie przygotowujących się do ciąży, zmienia swój tryb życia na zdrowszy np. zaczynają uprawiać więcej aktywności fizycznej... Jaka liczba treningów będzie optymalna podczas starań o dziecko? Czy 5 razy w tygodniu po 1 godzinie, to może być zbyt duży wysiłek dla organizmu, który przygotowuje się do ciąży? Czy intensywne ćwiczenia mięśni brzucha mogą mieć wpływ na szanse zajścia w ciążę? Jak Pan Doktor uważa, czy może istnieć taka zależność?
Prowadzenie zdrowego trybu życia dotyczy każdej kobiety, nie tylko kobiet, które rozpoczynają starania o dziecko. Podstawowe zasady takie jak prawidłowo zbilansowana dieta, regularna aktywność fizyczna, całkowite zaprzestanie palenia papierosów i spożywania alkoholu powinny być przestrzegane bez względu na wiek. Ilość aktywności fizycznej zależy zdecydowanie od aktualnego stanu zdrowia. Inaczej do aktywności fizycznej podchodzimy, gdy mamy do czynienia z kobietą która nigdy wcześniej nie uprawiała żadnego sportu i ma znacznie zwiększony wskaźnik BMI- w takiej grupie powinniśmy dobierać inny zestaw ćwiczeń i z inną intensywnością. Jednak w przypadku kobiet, które regularnie uprawiają określoną aktywność fizyczną nawet 5 razy w tygodniu po godzinie to, że aktualnie zaczynają starać się o ciążę nie będzie miało żadnego wpływu i zdecydowanie nie trzeba ograniczać czasu spędzonego na ćwiczeniach. Co do ćwiczenia mięśni brzucha - ich trening nie ma wpływu na szansę zajścia w ciążę.
Czy ciąża po 35 roku życia wiąże się z większym ryzykiem powikłań dla przyszłej mamy? Czy to ryzyko przekłada się również na dziecko? Czy po 35 roku życia kobiety wzrasta ryzyko urodzenia dziecka z wadą? Które kobiety powinny wykonać badania prenatalne?
Badania naukowe jednoznacznie wskazują na zwiększone ryzyko niektórych powikłań związanych z ciążą po 35 roku życia. Pacjentki te częściej chorują na nadciśnienie tętnicze w ciąży i rozwijają stan przedrzucawkowy, częściej rozpoznajemy u nich poronienia, a także porody przedwczesne z którymi wiąże się zwiększone ryzyko wcześniactwa. Innymi powikłaniami częściej obserwowanymi w opisywanych ciążach jest także wewnątrzmaciczne zahamowanie wzrostu płodu i przedwczesne odklejenie łożyska. Każda kobieta w trakcie ciąży powinna zostać szczegółowo poinformowana o możliwości i ograniczeniach diagnostyki prenatalnej, o tym jakie badania prenatalne może i powinna wykonać. Z danych statystycznych dotyczących jednej z najczęściej występujących trisomii, czyli zespołu Downa wiemy, że im starsza kobieta tym ryzyko tego zespołu jest większe. Dla porównania dla kobiety w wieku 20 lat wynosi ono 1:1480 a dla kobiety w wieku 35 lat 1:353. Ale czy u kobiet po 35 roku życia powinniśmy do tego tematu poodchodzić z tego powodu inaczej niż u 20 latki? Zdecydowanie nie. Każda pacjentka powinna mieć wykonane USG I trymestru z testem podwójnym z krwi, badania prenatalne i na tej podstawie wyliczone ryzyko zespołu Downa i innych sprawdzanych w tym badaniu zespołów genetycznych. To postępowanie także nie zmienia się w zależności od wieku pacjentki.
Czy na koniec mógłby Pan Doktor podsumować i wymienić najważniejsze zasady, o których powinna wiedzieć kobieta starająca się o dziecko po 35 roku życia?
Podsumowując, ciąża u kobiety po 35 roku życia stała się w ostatnim czasie tematem bardzo popularnym i coraz częściej dyskutowanym, wokół którego pojawiło się także wiele kontrowersji. Za główny powód zwiększania zainteresowania opisywanym tematem nie tylko przez lekarzy, ale także przez media niezwiązane bezpośrednio z medycyną, uważa się znaczne zwiększenie ilości takich pacjentek. W statystykach dotyczących krajów wysokorozwiniętych ilość ciąż po 35 roku życia zwiększyła się z 6% obserwowanych w 1980 roku do 22% w 2016r. Opisywany wzrost jest stały i z roku na rok ilość takich pacjentek zwiększa się i wg prognoz będzie się zwiększać. Pacjentki po 35 roku życia bardzo często otrzymują jasny i wyraźny przekaz od lekarzy, ale także z mediów - jest Pani w grupie dużego ryzyka i Pani ciąża z racji wieku nie jest ciążą, której przebieg można uznać za fizjologiczny. Oczywiście w wielu sytuacjach są to stwierdzenia zdecydowanie przesadzone. Na ryzyko powikłań ciążowych składa się znacznie więcej składowych, nie tylko wiek, a są to także choroby przewlekłe ciężarnej, zwiększone BMI, czy nałogi. Sam wiek jeśli jest jedynym czynnikiem ryzyka w ciąży chodź wiąże się ze wzrostem niektórych powikłań zarówno tych matczynych, jak i płodowych nie powinien być przedstawiany jako najistotniejszy z nich, co często w znacznym stopniu wpływa na nasilony stres i zwiększony niepokój u pacjentek po 35 roku życia starających się o dziecko. Należy pamiętać, że zdecydowana większość kobiet w wieku powyżej 35 lat przechodzi ciążę bez istotnych powikłań i rodzi zdrowe dzieci, a każda kobieta bez względu na swój wiek powinna mieć opiekę w ciąży na jak najlepszym poziomie i to głównie od tego zależy pozytywny wynik ciąży.