Badanie AMH zdobywa coraz większą popularność. Jest proste, szybkie, może nam przekazać wiele istotnych informacji o naszej płodności, a także pomóc w planowaniu ciąży. Jednak wokół tego badania narosło również wiele mitów, dlatego porozmawialiśmy z najlepszymi ekspertami w dziedzinie płodności, aby zebrać dla Was najważniejsze rzeczy dotyczące badania AMH. Dowiesz się czy i kiedy warto wykonać badanie, o czym ono informuje, a czego nie uwzględnia, jak również kiedy zacząć się martwić wynikami badania.
1. CZYM JEST AMH I DLACZEGO TYLE KOMÓREK JAJOWYCH JEST BEZPOWROTNIE TRACONYCH?
AMH (hormon antymüllerowski) jest hormonem wydzielanym przez pęcherzyki (preantralne i antralne) w jajnikach. Poziom AMH we krwi kobiety jest dobrym wskaźnikiem rezerwy jajnikowej. Co ciekawe, rezerwa jajnikowa zmniejsza się wraz z wiekiem.
Należy pamiętać, że dziewczynki rodzą się z już ustaloną pulą rezerwy jajnikowej, tj. pulą pęcherzyków jajnikowych, które mają zdolność do przekształcania się w dojrzałe komórki jajowe. Kobiety w ciągu życia nie produkują już nowych komórek rozrodczych, tak jak ma to miejsce w przypadku mężczyzn i plemników. Pęcherzyki pierwotne powstają pomiędzy 5. a 20. tygodniem życia płodowego zarodka, natomiast w chwili narodzin dziewczynki jest ich w jajnikach ok. 1-2 milionów. W okresie dojrzewania ta liczba spada do ok. 300-500 tysięcy. Z biegiem lat pęcherzyków jajnikowych ubywa, większość z nich ulega degeneracji, a tylko ok. 400-500 z nich dojrzeje i zostanie uwolnionych podczas cykli menstruacyjnych kobiety. Mniej więcej tyle owulacji ma kobieta w ciągu życia.
W trakcie owulacji najczęściej uwalniana jest tylko jedna komórka jajowa z wybranego pęcherzyka, choć w każdym cyklu dojrzewa zazwyczaj po kilka pęcherzyków w każdym jajniku. Te pęcherzyki, które nie uwolnią dojrzałego jajeczka, podlegają degeneracji - proces ten znany jest jako atrezja. Około 99% pęcherzyków jajnikowych zanika nie stając się nigdy wystarczająco dojrzałymi, by uwolnić komórkę jajową. Proces ten powtarza się co miesiąc. Pęcherzyki, które ulegają degeneracji, nie odrastają, a ogólna pula „dostępnych” komórek jajowych zmniejsza się co miesiąc.
2. O CZYM INFORMUJE WYNIK BADANIA AMH?
Z uwagi na fakt, że liczba komórek jajowych maleje wraz z wiekiem kobiety, poziom AMH pomaga określić zdolność kobiety do uwalniania jajeczek, które mogą zostać zapłodnione. Jest to tak zwana rezerwa jajnikowa.
Jeśli rezerwa jajnikowa kobiety jest wysoka, teoretycznie może ona mieć większe szanse na zajście w ciążę. Jest to dla kobiety również informacja, że jeśli chodzi o czynnik wieku, może jeszcze poczekać z planami macierzyńskimi. Jeśli rezerwa jajnikowa jest niska, może to oznaczać, że tych komórek jajowych nie pozostało kobiecie już zbyt wiele i para nie powinna zbyt długo zwlekać ze staraniem się o dziecko.
Wynik badania AMH wykorzystuje się też do przewidywania odpowiedzi na terapię hormonalną w ramach zapłodnienia wspomaganego (in vitro). Pomaga ono określić liczbę komórek jajowych, które mogą zostać uzyskane w stymulowanym cyklu miesiączkowym.
Dodatkowo, testy AMH mogą być również stosowane do:
- Pomocy w diagnozowaniu zespołu policystycznych jajników (PCOS) - zaburzenia hormonalnego, które jest częstą przyczyną niepłodności kobiet.
- Ustalenia przyczyny braku miesiączek (amenorrhea). Najczęściej diagnozuje się ją u dziewcząt, które nie zaczęły miesiączkować do 15. roku życia oraz u kobiet, u których nastąpiło zatrzymanie miesiączek.
- Określania płci niemowląt z genitaliami, które nie są wyraźnie określone jako męskie lub żeńskie.
- Monitorowania leczenia kobiet z niektórymi rodzajami raka jajnika.
3. O CZYM NIE INFORMUJE POZIOM AMH?
AMH nie informuje bezpośrednio o liczbie komórek jajowych. Jest to hormon produkowany w warstwie ziarnistej pęcherzyka (są to komórki nabłonkowe przylegające do komórki jajowej), więc daje orientacyjną informację o rezerwie jajnikowej. Badanie nie określa bezpośrednio Twojej płodności (czy wspomaganej czy naturalnej), ani tego, kiedy dokładnie przejdziesz przez menopauzę. Nie jest też wskaźnikiem jakości komórek jajowych.
Pamiętaj również, że nawet jeśli poziom AMH jest w normie, inne czynniki mogą wpływać na zdolność do poczęcia, takie jak:
- Wiek (np. związana z nim jakość komórek jajowych);
- Styl życia (palenie papierosów, przetworzone jedzenie, zanieczyszczenie powietrza itp.);
- Parametry partnera (m.in. liczba plemników i ich budowa);
- Brak regularnych owulacji (np. z jakiegoś powodu komórka jajowa nie wzrasta albo nie jest uwalniana z pęcherzyka);
- Różne schorzenia - niedrożne jajowody, zrosty w jamie macicy, endometrioza i nieprawidłowości macicy, takie jak mięśniaki;
- Poziomy innych hormonów, m.in estradiolu i FSH.
Warto pamiętać, że pomimo swoich zalet i wielu funkcji informacyjnych, AMH nie jest prognozą tego, czy kobieta może w przyszłości spontanicznie zajść w ciążę.
Jedynym prawdziwym testem na to, czy kobieta jest w stanie zajść w ciążę, niezależnie od wartości AMH, jest…. zajście w ciążę.
Jeśli sprawdzisz dziś swoje AMH i Twój wynik będzie poniżej normy, nie oznacza to, że nie uda Ci się zajść w ciążę w najbliższym czasie. Pamiętaj, że do zapłodnienia potrzebna jest tylko jedna jedyna komórka jajowa i jeden jedyny plemnik. Niski poziom należy oczywiście omówić z lekarzem, ale nie należy się nim załamywać czy traktować go jako pewnik problemów z zajściem w ciążę.
Podobnie w sytuacji, gdy otrzymasz wynik AMH w normie. Niestety nie musi to oznaczać, że jutro uda Ci się zajść w ciążę lub że wynik ten pozostanie w normie w przyszłości. Wszystkie kobiety z wiekiem odczują spadek płodności, a to jak szybko ten spadek nastąpi jest sprawą indywidualną dla każdej kobiety i nie da się tego przewidzieć.
Czy zatem należy wnioskować, że wynik AMH nie jest wartościowy? Wręcz przeciwnie! Poziom AMH odpowie nam na pytanie z czym “startujemy”, pozwoli nam również wykluczyć niektóre przyczyny niepłodności (w przypadku par, które mają problem z zajściem w ciążę) lub będzie ogólną wskazówką ile czasu kobieta może jeszcze odkładać plany macierzyńskie (oczywiście zgodnie z tym co wspomniane powyżej niestety bez gwarancji powodzenia zajścia w ciążę w przyszłości).
4. JAKIE SĄ NORMY AMH?
Tak jak opisano powyżej, poziom AMH zmienia się w zależności od wieku. Poziom AMH zaczyna rosnąć w okresie dojrzewania kobiety i osiąga szczyt około 25. roku życia. Po tym czasie AMH naturalnie spada.
Lekarze w Polsce mierzą poziom AMH w nanogramach na mililitr (ng/mL). Eksperci wciąż debatują nad tym, jak zdefiniować typowy poziom AMH. Ogólne zakresy można znaleźć poniżej:
- Wysoki: powyżej 3,1 ng/mL.
- Średni: od 1,0 ng/mL do 3,2 ng/mL.
- Niski: poniżej 1,0 ng/mL.
Ważne jest, że laboratoria używają różnego sprzętu, dlatego Twoje wyniki mogą się nieznacznie różnić w zależności od laboratorium. Zawsze warto kierować się zakresami podanymi w laboratorium, w którym robiłaś test, a te powyższe traktować orientacyjnie i omówić ze specjalistą w kontekście Twojej historii medycznej oraz innych wyników badań.
Zgodnie z tym, co wspomniano powyżej, poziom AMH w sposób naturalny obniża się wraz z wiekiem, dlatego też normalnym zjawiskiem jest zmniejszenie się rezerwy jajnikowej. Należy pamiętać, że choroby przebiegające z autoagresją (Hashimoto, endometrioza) przyśpieszają utratę rezerwy jajnikowej. Niskie AMH jest również typowe dla defektów genetycznych, takich jak nieprawidłowa liczba chromosomów u kobiety, a także - o czym niewiele osób pamięta - degradacja AMH spotykana jest u osób z chorobami nowotworowymi (np. rakiem piersi).
Przy czym wyższy poziom AMH nie oznacza automatycznie wyższej płodności. np. AMH może być wysoki u niektórych osób z zespołem policystycznych jajników (PCOS).
5. JAK PRZEBIEGA BADANIE I JAK SIĘ DO NIEGO PRZYGOTOWAĆ?
Badanie AMH można wykonać w dowolnym momencie cyklu miesiączkowego - nawet podczas stosowania doustnej antykoncepcji. W przeciwieństwie do innych hormonów reprodukcyjnych, AMH nie ulega dużym wahaniom w ciągu miesiąca. Samo badanie odbywa się poprzez standardowe pobranie krwi. Ryzyko związane z badaniem krwi jest bardzo niewielkie, dokładnie takie samo jak przy morfologii czy innym pobraniu krwi. Może wystąpić niewielki ból lub zasinienie w miejscu wkłucia igły, ale większość objawów szybko ustępuje.
6. JAKIE SĄ OPCJE LECZENIA DLA KOBIET Z OBNIŻONYM AMH?
Obniżony poziom AMH sam w sobie zazwyczaj nie wystarczy, aby dobrze rozważyć opcje leczenia w celu uzyskania ciąży.
Jednym ze skuteczniejszych sposobów na zajście w ciążę przy znacznie obniżonym poziomie AMH u kobiety jest zapłodnienie in vitro (IVF). W zależności od sytuacji, lekarz może zalecić IVF z własnymi komórkami jajowymi lub z wykorzystaniem komórek dawczyni.
Niski poziom AMH oznacza, że masz niską rezerwę komórek jajowych i dlatego zapewne trudniej będzie Ci zajść w ciążę. Z drugiej strony, nie oznacza to, że nie ma żadnych szans, aby zajść w ciążę w sposób naturalny. Pamiętaj, wystarczy jedna zdrowa komórka jajowa i jeden plemnik , aby zajść w ciążę. Oznacza to jednak, że osiągnięcie ciąży może się wydłużać i być trudniejsze. Sposób postępowania zależy od Ciebie i od innych wyników badań Twoich i Twojego partnera. Obniżony poziom AMH zawsze warto skonsultować z dobrym lekarzem. To on zaleci Ci dalsze postępowanie i ewentualną dalszą diagnostykę.
Prowadzenie zdrowego stylu życia i uzupełnianie niezbędnych składników odżywczych powinno mieć wpływ na poprawę funkcji metabolicznej oocytów. Należy pamiętać o tym, że mitochondria zatopione w cytoplazmie komórki jajowej warunkują prawidłowy rozwój zarodka.
Kobiety starające się zachować swoje zdrowie prokreacyjne muszą wiedzieć, że palenie tytoniu powoduje obumieranie komórek jajowych. Przyjmowanie narkotyków zaburza wzrost pęcherzyków i uwalnianie komórki jajowej.
W przypadku zapłodnienia in vitro, kobiety z wyższymi wartościami AMH mają tendencję do lepszej odpowiedzi na stymulację jajników i tym samym szansę na większą liczbę pobranych komórek jajowych. Kobiety z niższymi wartościami AMH miewają niższą liczbę pęcherzyków antralnych i produkują zazwyczaj mniejszą liczbę komórek jajowych.
Jednak poziom AMH nie odzwierciedla jakości komórek jajowych. Posiadanie większej liczby jajeczek przy pobieraniu do IVF daje szansę większej liczbie komórek jajowych na zapłodnienie i rozwój do postaci zarodka. Więcej komórek jajowych nie zawsze oznacza więcej zarodków. Jakość komórek jajowych odgrywa rolę w zapłodnieniu i rozwoju zarodków. Ostatecznym celem jest posiadanie co najmniej jednego zdrowego zarodka, który zostanie przeniesiony do macicy.
