Rezerwa jajnikowa - czym jest i dlaczego jej poziom jest tak ważny podczas starań o dziecko? Jak wygląda badanie? Jakie są szanse na ciążę przy niskim AMH? Na wszystkie pytania odpowiada specjalista ginekolog- położnik lek. Tomasz Sikora.
OvuFriend: Panie Doktorze, czy na początek może Pan powiedzieć, czym jest rezerwa jajnikowa?
Rezerwa jajnikowa to parametr, który opisuje zdolności rozrodcze kobiety poprzez identyfikację liczby i jakości oocytów (komórek jajowych) dostępnych w jej jajnikach. Ocena rezerwy jajnikowej nabiera szczególnego znaczenia u kobiet po 35 roku życia oraz w trakcie przygotowania do procedur wspomaganego rozrodu u pacjentek z niepłodnością.
A jak wygląda badanie rezerwy jajnikowej - badanie AMH? Komu jest ono w szczególności zalecane?
Badanie AMH jest zarezerwowane dla pacjentek w trakcie zaawansowanej diagnostyki niepłodności lub podczas przygotowywań do procedur wspomaganego rozrodu. Na pewno należy przemyśleć jego wykonanie także u pacjentek, u których z przyczyn jatrogennych (np. stan po zabiegu jajników ze zmniejszeniem ich objętości). Ponadto znaczny spadek AMH obserwujemy po 35 r.ż. - więc tu również wykonanie tego badania jest zasadne.
Badanie rezerwy jajnikowej opiera się ma ocenie markerów biochemicznych oraz ultrasonograficznych.
Markery biochemiczne: FSH , estradiol, inhibina oraz AMH (hormon antymullerowski).
– FSH – hormon folikulotropowy - produkowany przez komórki przysadki mózgowej, oceniany ok. 3. dnia cyklu, jego przydatność w ocenie rezerwy jajnikowej zwiazana jest z odpowiedzią jajników (wzrastającym poziomie estradiolu i inhibiny) na sekrecję tego hormonu. Ocenia się, że wartość FSH powyżej 8 IU/ml we wczesnej fazie cyklu zmniejsza szanse na zajście w ciążę.
– Inhibina - glikoproteina wydzielana przez komórki ziarniste i tekalne jajnika. Ocenia się, iż bierze ona udział w selekcji pęcherzyka dominującego. Wartość powyżej 45pg/ml ok. 3-5 dnia cyklu jest uznawana za prawidłową.
- AMH – hormon glikoproteinowy, którego ekspresja jest największa na pęcherzykach preantralnych i antralnych < 4mm. Wraz ze wzrostem pęcherzyków jego wartość spada.
W ocenie rezerwy jajnikowej bierzemy pod uwagę również markery ultrasonograficzne takie jak:
– AFC – pomiar liczby pęcherzyków – ocena liczby pęcherzyków w obu jajnikach we wczesnej fazie cyklu. Prawidłowo w tej ocenie powinno być 8-10 pęcherzyków, co świadczy o prawidłowej odpowiedzi jajników na stymulację.
– Objętość jajnika - wartość powyżej 3ml uważana za prawidłowa.
– Ocena przepływu krwi przez jajniki – pomocna głównie przy cyklu stymulowanym - wzmożony przepływ w okolicy okołopęcherzykowej związany z lepszym rokowaniem co do zajścia w ciążę
Testy dynamiczne:
– test z klomifenem
– test z egzogennym fsh
– test z agonista GnRh
I co w takiej sytuacji, gdy kobieta słyszy: “Ma Pani niską rezerwę jajnikową”. Jak to się ma do jej szans na zajście w ciążę? Czy wówczas kobieta jest poddawana jakieś terapii?
Obniżona rezerwa jajnikowa nie oznacza braku możliwości zajścia w ciążę. Należy natomiast pamiętać, iż po 30 roku życia niezależnie od czynników środowiskowych, rezerwa jajnikowa zaczyna spadać. Po 35 r.ż. ten spadek jest bardzo gwałtowny, a w okolicach 45 r.ż, ok. 99% komórek jest już nieaktywnych. Obniżanie rezerwy jajnikowej to proces nieodwracalny i niejako naturalny i sam w sobie nie stanowi przeciwwskazań do prób koncepcji naturalnej, natomiast fakt szybkiego jej obniżania w młodszym wieku, czy tez wywiad dot. problemów z płodnością, na pewno skłania lekarzy do podjęcia decyzji o szybszym wdrożeniu metod wspomaganego rozrodu.
A co w sytuacji, gdy kobieta ze względu na swoją niską/wyczerpaną rezerwę jajnikową nie ma szans naturalne zajście w ciążę? Jakie możliwości daje jej współczesna medycyna?
Z pomocą w zajściu w ciążę przychodzą tu metody ART z użyciem własnych komórek jajowych lub tez z użyciem komórek dawcy. Pierwsza metoda to pobranie jajeczek i zamrożenie ich na przyszłość - oczywiście im wcześniej jest ta procedura wykonana tym większe szanse na to, iż te jajeczka będą lepszej jakości. Można również spróbować stymulacji owulacji w celu wygenerowania większej liczby pęcherzyków, które mogą być pobrane do IVF, bądź do zamrożenia. Wreszcie ostateczność stanowi skorzystanie z komórek dawczyni i zapłodnienie ich plemnikami partnera, bądź dawcy i następnie implantacja zarodka w macicy.
A czy są czynniki, które mogą wpływać nie tyle na polepszenie, co na sprawienie, aby nasza rezerwa jajnikowa wyczerpywała się wolniej? Czy ma Pan jakieś rady dla naszych użytkowniczek, które starają się o dziecko?
Obniżenie rezerwy jajnikowej jest procesem nieodwracalnym zależnym od wieku, czynników genetycznych oraz czynników środowiskowych (takich jak palenie papierosów, infekcje, przebyte operacje na przydatkach itd.). Optymalny czas na zachodzenie w ciążę to wiek 20-30 lat . Po tym okresie zauważamy postępujące obniżanie rezerwy jajnikowej oraz obniżanie jakości komórek, a co za tym idzie zmniejszanie szans na zajście w ciążę. O ile obniżanie rezerwy jajnikowej związane z wiekiem jest procesem, w który ingerować nie można, to czynniki środowiskowe są modyfikowalne. Zatem zaprzestanie palenia nie papierosów, zdrowy tryb życia, regularne badania ginekologiczne mogą wpłynąć na spowolnienie tego procesu.