Ciąża bliźniacza – wszystko co musimy o niej wiedzieć

Ciąża bliźniacza to rodzaj ciąży wielopłodowej, podczas której w macicy kobiety rozwijają się jednocześnie dwa płody. Ciąże bliźniacze stanowią około 1,25% wszystkich ciąż, czyli średnio jeden na sto porodów kończy się przyjściem na świat nie jednego, a dwójki dzieci. Współcześnie coraz więcej ciąż to właśnie ciąże bliźniacze. Przyczyn tego stanu rzeczy naukowcy dopatrują się m.in.: w coraz bardziej zaawansowanym wieku matek (po 35. roku życia wzrasta prawdopodobieństwo zajścia w ciążę bliźniaczą), długotrwałym stosowaniu antykoncepcji hormonalnej (po odstawieniu środków antykoncepcyjnych uruchamiany jest ponownie zatrzymany potencjał jajników), a także wspomaganie płodności (stymulowanie owulacji może powodować uwolnienie się więcej niż jednej komórki jajowej w cyklu). Zwykło się mówić, że taka ciąża to podwójne szczęście, ale też podwójna ilość zmartwień i trosk. Co powinniśmy wiedzieć o tym najczęściej występującym rodzaju ciąż wielopłodowych?
 

Ciąża bliźniacza i jej rodzaje

Ciąże bliźniacze dzieli się (ze względu na sposób ich powstawania) na jednojajowe i dwujajowe. Do ciąż bliźniaczych jednojajowych dochodzi najczęściej w wyniku zapłodnienia jednej komórki jajowej przez jeden plemnik oraz następującego później podziału na dwa zarodki (bliźnięta będą miały identyczny materiał genetyczny i będą tej samej płci). Innym wariantem ciąży bliźniaczej jednojajowej jest sytuacja, w której jedna komórka jajowa ulega samoistnemu podziałowi, a następnie obie jej części zostają zapłodnione przez osobne plemniki – jest to ciążz bliźniacza jednojajowa dwuplemnikowa (bliźnięta z takiej ciąży mają identyczny materiał genetyczny po matce, ale różny po ojcu, mogą się różnić płcią). Z ciążami bliźniaczymi dwujajowymi mamy do czynienia, gdy dwie komórki jajowe (najczęściej wyprodukowane podczas jednej owulacji) zostaną zapłodnione przez dwa plemniki.

Ciąża bliźniacza jednojajowa

Bliźnięta jednojajowe stanowią około 30% wszystkich bliźniąt, które zostały poczęte naturalnie. Bliźnięta jednojajowe są identyczne genetycznie, podobne fizycznie (często trudne do odróżnienia dla otoczenia) i tej samej płci.

Możemy mówić o różnych typach ciąży bliźniaczej jednojajowej, w zależności od czasu po zapłodnieniu, w którym doszło do podziału zarodka:

1.  Typ: dwukosmówkowa – dwuowodniowa

• do podziału zarodka dochodzi do 4 dni po zapłodnieniu;
• oba płody rozwijają się w osobnych workach owodniowych i mają osobne łożyska (czyli rozwijają się w warunkach identycznych do bliźniaków dwujajowych);
• ten typ ciąż stanowi około 25-30% wszystkich ciąż bliźniaczych jednojajowych;
• śmiertelność w tym typie ciąży bliźniaczej jednojajowej wynosi około 9%.

2. Typ: jednokosmówkowa – dwuowodniowa

• do podziału zarodka dochodzi między 4 a 7 dniem po zapłodnieniu;
• płody rozwijają się w osobnych workach owodniowych, ale mają wspólne łożysko, z którym połączone są dwoma pępowinami;
• ten typ ciąż bliźniaczych jednojajowych występuje najczęściej i stanowi około 70-75% ogółu;
• śmiertelność w tym typie ciąży bliźniaczej jednojajowej wynosi około 25%.

​3. Typ: jednokosmówkowa – jednoowodniowa

• do podziału zarodka dochodzi między 7 a 14 dniem po zapłodnieniu;
• płody rozwijają się w jednym (wspólnym) roku owodniowym i mają wspólne łożysko, z którym połączone są dwoma pępowinami;
• ten typ stanowi około 1-2% wszystkich ciąż bliźniaczych jednojajowych;
• śmiertelność w tym typie ciąży bliźniaczej jednojajowej jest wysoka i sięga nawet 50%.

4. Typ: płody złączone

• do podziału zarodka dochodzi najczęściej po 14 dniu od zapłodnienia; druga hipoteza dotycząca występowania ciąż tego typu zakłada, że podzielone wcześniej zarodki, z niewiadomych przyczyn, ulegają powtórnemu połączeniu;
• podział jest niecałkowity, a płody pozostają złączone (zrośnięte) ze sobą jakąś powierzchnią ciała, mogą mieć również wspólne narządy;
• bliźnięta zrośnięte (tzw. zroślaki) dzielą się na: bliźnięta symetryczne (diplopagus) i asymetryczne (heteropagus, jeden płód/dziecko jest mniejszy od drugiego i często od niego zależy – mówi się wówczas o płodzie pasożytniczym);
• płody złączone rozwijają się w jednym worku owodniowym i mają wspólne łożysko, z którym mogą być połączone jedną lub dwoma pępowinami (w zależności od stopnia i sposobu zrośnięcia);
• prawdopodobieństwo wystąpienia tego typu ciąży określa się na mniej niż 1% (0,3 – 0,5%); najwięcej ciąż bliźniaczych jednojajowych z płodami złączonymi odnotowuje się w Indiach i krajach afrykańskich;
• śmiertelność w tym typie ciąży jest bardzo wysoka i sięga nawet 85%; zdecydowana większość ciąż tego typu roniona jest we wczesnym okresie ciąży.

Ciąża bliźniacza dwujajowa

Bliźnięta dwujajowe stanowią około 70% wszystkich bliźniąt, które zostały poczęte naturalnie. Ich podobieństwo genetyczne wynosi około 50% i jest równe podobieństwu rodzeństwa pochodzącego z dwóch różnych ciąż - bliźnięta dwujajowe (w medycynie nazywane również dizygotycznymi) określa się często mianem dwojaczków. W ciąży bliźniaczej dwujajowej oba płody rozwijają się w osobnych workach owodniowych (są dwuowodniowe) i mają osobne łożyska (są dwukosmówkowe). Dwojaczki mogą mieć różną płeć i nie muszą być do siebie podobne fizycznie, mogą również nie być równe wiekiem (do zapłodnienia komórek jajowych może dojść w odstępie kilku, a nawet kilkudziesięciu dni – w przypadku wystąpienia dodatkowej owulacji na wczesnym etapie ciąży kobiety) i mieć różnych ojców (w sytuacji, gdy komórki jajowe zostaną zapłodnione podczas zbliżeń kobiety/matki z różnymi partnerami). 

Ciąża mnoga - rozpoznanie

Dokładne rozpoznanie typu ciąży mnogiej (kosmówkowości i owodniowości) jest najłatwiejsze w jej pierwszym trymestrze za pomocą diagnostyki ultrasonograficznej. Do około 10 – 11 tygodnia ciąży badanie USG uwidacznia bez większych problemów dwa oddzielne pęcherzyki ciążowe (które oznaczają ciążę dwukosmówkową) lub jeden pęcherzyk z dwoma zarodkami (co oznacza ciążę jednokosmówkową). Po 10 tygodniu w badaniu USG mówi się o objawie lambda świadczącym o ciąży dwukosmówkowej (widoczna jest gruba przegroda i wnikanie kosmówki pomiędzy błony w punkcie przyczepu tychże do łożyska) lub objawie tau świadczącym o ciąży jednokosmówkowej (widoczna jest cienka przegroda, która przyczepia się prostopadle do łożyska). Oba objawy (lambda i tau) są dość dobrze widoczne również w drugim trymestrze ciąży, ale diagnoza jest trudniejsza niż w ciągu pierwszych trzech miesięcy od zapłodnienia. Typ ciąży można określić (ale tylko z pewnym prawdopodobieństwem!) również po 20-22 tygodniu ciąży: płody odmiennej płci będą świadczyły o ciąży dwujajowej, czyli dwukosmówkowej i dwuowodniowej (przy czym płody tej samej płci nie muszą oznaczać, że jest to ciąża jednojajowa); widoczne w badaniu USG dwa oddzielne łożyska będą świadczyły o ciąży dwukosmówkowej jedno lub dwujajowej (jeżeli jednak łożyska zlokalizowane są blisko siebie, lekarz może mieć trudność z odróżnieniem jednego łożyska od dwóch); ocenie można również poddać przegrody między płodami (ilość warstw i grubość, na podstawie których lekarz może domniemywać, że mamy do czynienia z ciążą jedno lub dwukosmówkową oraz jedno lub dwuowodniową).

Wczesne i prawidłowe rozpoznanie typu ciąży jest ważne w kontekście dobrania odpowiedniego schematu opieki nad ciążą.

Ciąża bliźniacza - przebieg i opieka przedporodowa

Opieka podczas całej ciąży oraz w okresie przedporodowym zależy przede wszystkim od typu ciąży bliźniaczej, dlatego tak ważne jest wczesne rozpoznanie i określenie, czy mamy do czynienia z ciążą jedno czy dwukosmówkową. Prowadzenie ciąży bliźniaczej wymaga częstszych i dokładniejszych wizyt kontrolnych, bardzo uważnego monitorowania stanu szyjki macicy (z użyciem USG transwaginalnego) oraz regularnego przeprowadzania badań ultrasonograficznych przez powłoki brzuszne. Opieka w ciąży bliźniaczej ukierunkowana jest na wczesne objawy porodu przedwczesnego, który jest najczęściej występującym powikłaniem w ciążach mnogich. Kobieta powinna informować lekarza prowadzącego jej ciążę o wszystkich niespecyficznych dolegliwościach, takich jak: bóle i twardnienie brzucha, uczucie ucisku w dolnych partiach brzucha, zwiększenie ilości i jakości wydzieliny z pochwy, częstomocz, biegunki, plamienia lub krwawienia. W przypadku ciąży bliźniaczej jednokosmówkowej (czyli z jednym łożyskiem odżywiającym obydwa płody) opieka musi być dodatkowo ukierunkowana na wczesne wykrycie ewentualnych powikłań łożyskowych (np. zbyt szybkie starzenie się łożyska, jego niewydolność).  

Do około 24-26 tygodnia ciąży płody bliźniacze rosną i rozwijają się w łonie matki podobnie do płodów z ciąż pojedynczych. Po 24-26 tygodniu bliźnięta rosną wolniej, co skutkuje ich niższą (w stosunku do dzieci z ciąż pojedynczych) masą urodzeniową. Warto jednak zaznaczyć, że szanse przeżycia bliźniąt urodzonych przed terminem są porównywalne z szansą przeżycia dzieci z ciąż pojedynczych urodzonych w tym samym momencie trwania ciąży.

Najważniejsze zalecenia schematu opieki nad kobietą w ciąży bliźniaczej:

1. Ciąża bliźniacza dwukosmówkowa (jedo i dwuowodniowa), jednojajowa i dwujajowa.

• Badania USG wykonuje się w: 11-14 tygodniu ciąży, 18-22 tygodniu ciąży, 26-28 tygodniu ciąży, a następnie co 2-4 tygodnie (w zależności od indywidualnych zaleceń lekarza prowadzącego);
• Rozwiązanie ciąży następuje najczęściej w 37 tygodniu; najczęściej po kursie sterydów, które maja przyspieszyć dojrzewanie układów i narządów płodów tak, by były gotowe do życia poza organizmem matki.

2. Ciąża bliźniacza jednokosmówkowa - dwuowodniowa

• Badania USG wykonuje się w 11-14 tygodniu ciąży, a od 16 tygodnia ciąży – co 2 tygodnie; od 16 tygodnia ciąży określana jest każdorazowo masa dzieci, płyn owodniowy, MCA (tętnica środkowa mózgu), UA (tętnica pępowinowa) oraz stan szyjki macicy; jeżeli wyniki badania USG budzą wątpliwości lekarza prowadzącego może zalecić kolejne USG wcześniej niż przed upływem standardowych dwóch tygodni;
• W razie wystąpienia jakichkolwiek nieprawidłowości, np. wyraźnych dysproporcji w masie ciała płodów, czy nieprawidłowych przepływów w tętnicy pępowinowej – konieczne będą szersze konsultacje, przedyskutowanie sposobów postępowania, często również hospitalizacja umożliwiająca całodobowy nadzór nad kobietą ciężarną i stałe monitorowanie ciąży;
• Rozwiązanie ciąży następuje najczęściej w 36 tygodniu; najczęściej po kursie sterydów, które maja przyspieszyć dojrzewanie układów i narządów płodów tak, by były gotowe do życia poza organizmem matki.

3. Ciąża bliźniacza jednokosmówkowa – jednoowodniowa

• Badania USG wykonuje się z taką samą częstotliwością jak w przypadku ciąży jednokosmówkowej – dwuowodniowej;
• od 32 tygodnia ciąży zalecana jest hospitalizacja, dzięki której możliwe jest całodobowe monitorowanie kobiety ciężarnej i ciąży;
• Rozwiązanie ciąży następuje najczęściej w 36 tygodniu (lub wcześniej!); najczęściej po kursie sterydów, które maja przyspieszyć dojrzewanie układów i narządów płodów tak, by były gotowe do życia poza organizmem matki.

Statystyczna ciąża bliźniacza dwukosmówkowa trwa 36 tygodni, a urodzone w jej wyniku dzieci ważą średnio po 2500 gram. Natomiast ciąża bliźniacza jednokosmówkowa statystycznie trwa nieco krócej – 35 tygodni, a dzieci ważą średnio 2150 gram.

Ciąża mnoga - poród

Obecnie zdecydowana większość ciąż bliźniaczych (około 75%) rozwiązywana jest za pomocą cięcia cesarskiego, najczęściej w 36-37 tygodniu ciąży. Dopuszcza się oczywiście poród siłami natury (jeżeli nie ma ku niemu przeciwwskazań - przeczytaj więcej o porodzie naturalnym), ale istotne jest tutaj określenie położenia bliźniąt w macicy. Wyróżnia się trzy odmiany ułożenia płodów:

• oba płody znajdują się w położeniu główkowym (dotyczy to około 40—45% ciąż bliźniaczych);
• pierwszy płód znajduje się w położeniu główkowym, a drugi w położeniu niegłówkowym, np. miednicowym lub poprzecznym (dotyczy to około 30-35% ciąż bliźniaczych(;
• pierwszy płód znajduje się w położeniu niegłówkowym niezależnie od położenia drugiego płodu (dotyczy to 20-25% ciąż bliźniaczych).

Poród siłami natury dopuszczalny jest w przypadku, gdy oba płody są w położeniu główkowym, w pozostałych odmianach ułożeń ciążę rozwiązuje się poprze cięcie cesarskie, ale zawsze powinno się to odbyć po konsultacji pacjentki z lekarzem i po rozważeniu wszystkich argumentów „za i przeciw”.  

Istotnym aspektem przygotowań do porodu w wypadku ciąży bliźniaczej jest wybór odpowiedniego szpitala, który dysponuje oddziałem intensywnej opieki neonatologicznej (może się ona okazać niezbędna w przypadku przedwczesnego porodu).

Ciąża bliźniacza - powikłania

Ciąża bliźniacza jest ciążą podwyższonego lub wysokiego (w zależności od typu) ryzyka, dlatego przebieg ciąży jest monitorowany uważniej niż ma to miejsce w przypadku ciąży pojedynczej. Potencjalne powikłania ciąży dzieli się na  te związane ze zdrowiem kobiety ciężarnej oraz te związane z samą ciążą i rozwijającymi się w łonie matki płodami.

Ryzyko wystąpienia powikłań po stronie kobiety w ciąży bliźniaczej:

• nadciśnienie;
• niedokrwistość (niskie rezerwy własne żelaza i brak odpowiedniej suplementacji może prowadzić do poważnej niedokrwistości, mogącej wymagać nawet przetoczenia krwi);
• nadmierny przyrost wagi;
• krwotoki poporodowe.

Najważniejsze powikłania ciąży bliźniaczej:

• poród przedwczesny - to wiodące powikłanie ciąż bliźniaczych, poród przedwczesny może być konsekwencją niewydolności szyjki macicy, jej przedwczesnym skracaniem się i rozwieraniem i/lub przedwczesnymi czynnościami skurczowymi; częściej porodem przedwczesnym kończą się ciąże jednokosmówkowe niż dwukosmówkowe;
• rozbieżny wzrost wewnątrzmaciczny, czyli różnice w masach płodów - zwiększone ryzyko powikłań występuje, gdy różnica w masie/wzroście płodów wynosi więcej niż 25%; do najczęstszych przyczyn rozbieżności wewnątrzmacicznych należą: czynniki genetyczne, patologie łożyska, wady jednego z płodów lub różnego rodzaju infekcje wewnątrzmaciczne;
• obumarcie jednego z płodów - przyczyny obumarcia płodu mogą być takie jak w przypadku ciąży pojedynczej, czyli np. różnego rodzaju wady anatomiczne i genetyczne, odklejenie się łożyska, czy  choroba matki, albo inne – charakterystyczne dla ciąży jednokosmówkowej; istotnym dla całej ciąży, przeżycia i zdrowia drugiego płodu oraz zdrowia matki jest stopień zaawansowania ciąży oraz kosmówkowość – lepsze rokowania są w przypadku obumarcia jednego płodu w ciąży dwukosmówkowej (np. jeżeli obumarcie jednego z płodów w ciąży dwukosmówkowej nastąpi w I trymestrze, najczęściej dochodzi do tzw. resorpcji obumarłego płodu, po czym ciąża jest kontynuowana jak ciąża pojedyncza i kończy się urodzeniem jednego dziecka; obumarcie w I trymestrze jednego z płodów w ciąży jednokosmówkowej w aż 90% przypadków kończy się poronieniem obydwu płodów);
• powikłania charakterystyczne dla ciąży jednokosmówkowej, której przebieg zależy w głównej mierze od budowy i funkcji łożyska – przyjmuje się, że około 30-35% ciąż jednokosmówkowych ma przebieg nieprawidłowy; problemem może być: nierównomierny podział łożyska między płodami (jeden korzysta z jego większej części, drugi z mniejszej) i/lub występowanie nieprawidłowych połączeń naczyniowych w łożysku (zaburzony jest dopływ krwi do płodów; jeden może otrzymywać więcej krwi, drugi mniej; krew może przepływać w sposób nierównomierny); inne powikłania charakterystyczne dla ciąż jednokosmówkowych to: TTTS (zespół przetoczenia krwi pomiędzy płodami), sIUGR (selektywne zahamowanie wzrostu jednego z płodów), TAPS (zespół bliźniaczej niedokrwistości-nadkrwistości), ostre przetoczenie pomiędzy płodami (sytuacja, w której dochodzi do dużego spadku ciśnienia krwi u jednego z płodów, a następnie, poprzez połączenia naczyniowe – u drugiego; ostre przetoczenie pomiędzy płodami występuje typowo w przypadku obumarcia jednego z płodów i jest zagrożeniem dla zdrowia i życia drugiego płodu).

Ciekawostki ze świata bliźniąt

Bliźnięta jednojajowe mają identyczne geny, co sprawia, że nawet wychowywane osobno i w różnych środowiskach – przejawiają te same zainteresowania, mają podobne nawyki i upodobania. Tę teorię spisał Sir Francis Galton (kuzyn Charlesa Darwina) w książce pt. „Natura jest daleko silniejsza niż wychowanie”. Według brytyjskiego lekarza, antropologa i podróżnika bliźnięta jednojajowe mogą w tym samym czasie odczuwać bóle, chorować i umierać.

Oto kilka przykładów z życia wziętych:

• Robert Shafran i Eddzie Galland to bliźnięta jednojajowe, które rozdzielono po porodzie; chłopcy spotkali się przypadkowo kilkanaście lat później, okazało się, że obaj wybrali tę samą uczelnie, obaj byli zapaśnikami mającymi te same ulubione chwyty i uzyskującymi podobne wyniki w zawodach;
• Jack Yufle i Oskar Storn to bliźnięta jednojajowe, które również rozdzielono po porodzie, jeden z nich wychowywał się w rodzinie żydowskiej, a drugi – w rodzinie niemieckiej nastawionej antyżydowsko; poznali się w dorosły życiu, a na pierwsze spotkanie na lotnisku obaj ubrali się (nie konsultując tego wcześniej!) w niebieskie koszule z dwoma kieszeniami i pagonami; panowie zgłosili się do projektu badawczego, w trakcie którego odnotowano między innymi, że obaj mieli dziwny zwyczaj noszenia gumek na nadgarstkach, maczali posmarowanego masłem tosta w kawie, spłukiwali toaletę przed skorzystaniem z niej i zawsze czytali gazetę do końca;
• Amy i Beth, jednojajowe bliźniaczki, które rozdzielono zaraz po urodzeniu, jedna z nich trafiła do biednej rodziny, w której miała słaby kontakt z rodzicami (matka była osobą zagubioną, a ojciec powtarzał dziewczynce, że ich zawiodła), druga z pary bliźniąt trafiła do rodziny bogatej, była rozpieczona przez matkę i miała dobry kontakt z ojcem; okazało się jednak, że obie dziewczynki miały problemy z osobowością, źle radziły sobie w szkole, nie dogadywały się z rówieśnikami, ich zachowanie określano mianem sztucznego i obie tęskniły za matczynymi uczuciami.

O czym jeszcze warto wiedzieć w kontekście ciąż bliźniaczych? Poniżej zebrano różne ciekawostki dotyczące bliźniąt:

• „znikający bliźniak” – fenomen „znikającego bliźniaka” został odkryty przez naukowców dzięki popularyzacji i udoskonaleniu sprzętu do badań ultrasonograficznych, naukowcy twierdzą, że nawet jedna ósma ciąż zaczyna się jako ciąża bliźniacza, potem jednak na świat przychodzi tylko jedno dziecko;
• Czworaczki jednojajowe – do takiej ciąży dochodzi, gdy dojdzie po podwójnego podziału jednej komórki jajowej, najpierw dzieli się ona na dwie zygoty, które następnie dzielą się raz jeszcze; dzieci urodzone w wyniku takiej ciąży są tej samej płci i mają ten sam materiał genetyczny;
• Bliźnięta dwujajowe mogą pochodzić z komórek jajowych zapłodnionych w różnym czasie, a nawet mieć różnych ojców (do tej pory potwierdzono 7 takich przypadków na świecie, w tym jeden w Polsce; szczególnie wyjątkowa była para bliźniąt dwujajowych, w której jedno dziecko miało biały kolor skóry, a drugie – czarny); do ciąży hetero ojcowskiej może dojść, gdy kobieta podczas owulacji wyprodukuje dwie komórki jajowe, a następnie odbędzie w krótkim czasie stosunek płciowy z dwoma mężczyznami; inna możliwość to sytuacja, w której w ciele kobiety będącej już w ciąży (najczęściej wczesnej) dochodzi do dodatkowej owulacji;
• Polski przypadek bliźniąt dwujajowych posiadających dwóch różnych ojców potwierdzono w 2010 roku; kobieta pozostawała w związku małżeńskim, żyjąc równocześnie z konkubentem; po urodzeniu bliźniąt postanowiła rozwieść się z mężem, a dzieci miał przysposobić konkubent; badania DNA (przeprowadzone w Zakładzie Medycyny Sądowej w Lublinie), które miały wykluczyć ojcostwo męża kobiety ujawniły, że bliźnięta pochodzą z ciąży mnogiej, ale hetero ojcowskiej – mąż kobiety był ojcem syna, a konkubent ojcem córki;
• Bliźnięta zrośnięte (zroślaki) nazywa się bliźniętami syjamskimi – to ogólnie przyjęte określenie, które pochodzi od braci Chenga i Enga Bunkerów, którzy jako zroślaki (byli zrośnięci mostkami na długości około 15 cm) przyszli na świat w 1811 roku, w Syjamie; zrośnięcie ze sobą bracia przeżyli 63 lata, zdobyli sławę i pieniądze występując jako jedna z atrakcji w cyrku, a następnie zajęci się uprawianiem tytoniu w Północnej Karolinie; bracia Bunker założyli rodziny – poślubili siostry (Adelajdę i Sarę Yates) i doczekali się łącznie 21 dzieci;
• Zrośnięte płody były anomalią na tyle spektakularną, że ich historia jest bardzo dobrze udokumentowana, a pierwsze zapisy ikonograficzne o zroślakach pochodzą sprzed ponad 6 tyś lat p. n. e.;
• W Szwecji, Danii, Norwegii, Finlandii i Holandii wszystkie bliźnięta są specjalnie rejestrowane (oznaczane w rejestrach właśnie jako bliźnięta) – celem tych działań jest możliwość prowadzenia na szeroką skalę badań o wpływie genów i wychowania na życie człowieka;
• W historii ludzkości zdarzały się przypadki, w których mężczyźni obcinali sobie jedno jądro wierząc, że uchroni ich to przed spłodzeniem bliźniąt. 

Jesteś w ciąży bliźniaczej - sprawdź zdjęcia USG ciąż bliżniaczych.