Hashimoto co to za schorzenie? Mówiąc najprościej to choroba autoimmunologiczna, związana z zaburzeniami układu immunologicznego (odpornościowego). Choroby autoimmunologiczne, w dużym uproszczeniu, polegają na tym, że układ odpornościowy zamiast bronić nasz organizm przed infekcjami, reaguje wytwarzaniem stanów zapalnych w różnych tkankach własnych. Choroba Hashimoto charakteryzuje się przewlekłym stanem zapalnym tarczycy (tzw. limfocytowym zapaleniem tarczycy). Jak ją rozpoznać i jak leczyć? Jaki wpływ może mieć choroba Hashimoto na płodność kobiet oraz przebieg ciąży?
Diagnoza: Hashimoto
Choroba Hashimoto to choroba autoimmunologiczna, w której stwierdza się obecność przeciwciał przeciwtarczycowych – organizm osoby chorej na Hashimoto produkuje przeciwciała, które stopniowo uszkadzają tarczycę. Nazwa „Hashimoto” pochodzi od nazwiska japońskiego chirurga Hakaru Hashimoto (to on na początku XX wieku zdiagnozował pierwsze przypadki choroby) i choruje na nią 10 razy więcej kobiet niż mężczyzn. Przyczyny wystąpienia choroby Hashimoto nie są do końca rozpoznane i wyjaśnione – mówi się o predyspozycjach genetycznych, ale również o stresie jako czynniku mogącym wyzwolić chorobę (nie jest on jednak przyczyną choroby!). Niektórzy specjaliści wymieniają jako przyczyny Hashimoto m.in.: wywołany przez złe wchłanianie niedobór istotnych składników pokarmowych, dysfunkcje nadnerczy, niewłaściwe poziomy hormonów płciowych, niski poziom witaminy D3, zaburzenia na linii glukoza – insulina, czy zatrucia metalami ciężkimi.
Choroba Hashimoto jest przewlekła i najczęściej przebiega bezobjawowo – dopiero nadczynność lub niedoczynność tarczycy, do której może doprowadzić jej przewlekły stan zapalny mogą dawać zauważalne symptomy.
Hashimoto objawy - rozpoznanie
Rozpoznanie choroby Hashimoto możliwe jest na podstawie wyników kilku badań:
- USG tarczycy – w przypadku Hashimoto widoczna jest hipoechogeniczność (niejednorodność) miąższu tarczycy, widoczne mogą być również zmiany ogniskowe i/lub niewielkie guzki, ponadto tarczyca osób chorych na Hashimoto może być mniejsza (często zmniejsza się w przebiegu choroby), ale zdarza się również, że jest powiększona;
- Przeciwciała anty-TPO – w przypadku Hashimoto przeciwciała są znacznie podwyższone (co najmniej 500), niższe wartości mogą wskazywać na inne choroby;
- Poziom TSH – obniżone lub znacznie podwyższone wartości TSH mogą wystąpić, jeżeli w wyniku choroby Hashimoto rozwinęła się nadczynność lub niedoczynność tarczycy.
Specjaliści podkreślają, że rozpoznanie choroby Hashimoto na podstawie samego badania przeciwciał anty-TPO jest wątpliwe lub wręcz niemożliwe. Należy mieć świadomość, że choroba przebiegająca z niewielkim nasileniem lub będąca w stadium końcowym (w którym tkanka tarczycy jest już mocno zniszczona, a proces zapalny wygasa) – wartości tych przeciwciał mogą być niskie.
Chorobę Hashimoto, a także mogące się pojawić w jej następstwie – nadczynność i niedoczynność tarczycy, często rozpoznaje się u osób, które zgłaszają się do lekarza z problemami psychicznymi, męczącymi wahaniami nastroju, depresją lub nadmierną pobudliwością. Hormony tarczycy mają długofalowy wpływ na nastrój człowieka, a ich wyróżowanie powinno zlikwidować problem (jeśli oczywiście to dysfunkcje tarczycy były przyczyną kłopotów z nastrojem!).
Hashimoto - przebieg
Choroba Hashimoto ma charakter postępujący, najczęściej łagodny i powolny. Po okresie bezobjawowego rozwoju choroby może (ale nie musi!) pojawić się niedoczynność tarczycy, którą bardzo często poprzedza Hashitoxicosis, czyli trwająca kilka miesięcy nadczynność. Sama tarczyca najczęściej powoli się zmniejsza, choć może się również zdarzyć, że będzie powiększona – raczej okresowo niż trwale. Bardzo powiększona tarczyca może być objawem chłoniaka tarczycy, który może być (bardzo rzadko!) następstwem choroby Hashimoto – nowotwory częściej pojawiają się w przypadku, gdy z choroby Hashimoto nie rozwinęła się nadczynność, a potem niedoczynność tarczycy (przy zachowanej, nie tak bardzo zniszczonej i zmniejszonej tarczycy).
Leczenie hashimoto
Podwyższone stężenie przeciwciał anty-TPO nie podlega leczeniu – ani w przypadku choroby Hashimoto, ani żadnej innej choroby autoimmunologicznej. W związku z tym, że nie są rozpoznane przyczyny choroby – nie można ich leczyć. Jeżeli u osoby ze zdiagnozowaną chorobą Hashimoto nie wystąpiła nadczynność lub niedoczynność tarczycy – najczęściej zaleca się regularne kontrole i obserwację. Po zdiagnozowaniu nadczynności lub niedoczynności – należy podjąć leczenie hormonami tarczycy (dawki dobierane są indywidualnie). O skuteczności leczenia nie świadczy poziom przeciwciał anty-TPO, mogą one samoistnie spadać i wzrastać, w zależności od nasilenia procesów immunologicznych - spadają np. gdy tarczyca, w toku długoletniej choroby zapalnej, uległa już sporemu zniszczeniu. Szczególne i indywidualne zalecenia w temacie leczenia choroby Hashimoto mogą dotyczyć kobiet w ciąży. Zdarza się, że choroby autoimmunologiczne tarczycy ustępują samoistnie, bez wyraźnych przyczyn.
Dieta a choroba Hashimoto
Zdrowe, odpowiednio zbilansowane, różnorodne i zgodne ze schematem żywienia odżywianie jest jednym z najważniejszych działań profilaktycznych w przypadku wielu chorób - skorzystaj z Diety Płodności. Tylko niektóre choroby wymagają eliminacji konkretnych składników z diety – np. celiakia, która podobnie jak Hashimoto należy do chorób autoimmunologicznych, wymaga wykluczenia z diety glutenu. Nietolerancja glutenu często współwystępuje z innymi chorobami autoimmunologicznymi, ale musimy mieć świadomość, że wyeliminowanie produktów zbożowych nie musi oznaczać, że wyeliminujemy wszystkie schorzenia autoimmunologiczne. Lekarze podkreślają, że osoby chore na Hashimoto nie powinny profilaktycznie i bez odpowiednich konsultacji, podejmować decyzji o wprowadzeniu diety eliminacyjnej. Dieta bezglutenowa jest wskazana w sytuacji, w której u chorego na Hashimoto potwierdzono nietolerancję glutenu. Po wyeliminowaniu glutenu z diety ustąpią objawy jego nietolerancji, ale również łatwiejsze będzie leczenie ewentualnej niedoczynności tarczycy (zaburzenia wchłaniania tyroksyny są jednym z objawów celiakii, a w leczeniu niedoczynności tarczycy mogą skutkować zmiennym zapotrzebowaniem na leki).
Hashimoto a ciąża
Jak już wyjaśniono wyżej, Hashimoto jest chorobą autoimmunologiczną, zagrożoną pojawieniem się w jej następstwie niedoczynności tarczycy. Z samej tej definicji wynikają dwa najważniejsze problemy dla kobiet planujących ciążę lub będących w ciąży, a u których zdiagnozowano Hashimoto: pierwszy to dysfunkcja układu immunologicznego, a drugi to istnienie lub ryzyko wystąpienia niedoczynności tarczycy.
Dysfunkcja układu immunologicznego a ciąża
Lekarze potwierdzają, że zwiększona częstość poronień oraz problemów z zajściem w ciąże u kobiet ma w części przypadków związek właśnie z chorobami autoimmunologicznymi. Płód jest bowiem dla ciała matki w pewnym stopniu i w sensie immunologicznym tkanką obcą – naturalne mechanizmy adaptacyjne zapobiegają jednak ewentualnym reakcjom skierowanym przeciwko tkance płodu, adaptując tym samym organizm matki do ciąży. I to właśnie te mechanizmy mogą zostać zaburzone w wyniku chorób autoimmunologicznych. Takie problemy mogą się więc stać udziałem kobiet, u których zdiagnozowano chorobę Hashimoto lub podwyższony poziom przeciwciał anty-TPO – prawdopodobną przyczyną kłopotów z zajściem i utrzymaniem ciąży nie jest jednak zapalenie tarczycy, ale inne zaburzenia mechanizmów odpornościowych. Hashimoto jest jednym z zaburzeń układu immunologicznych, które można tanio, szybko i w miarę trafnie zdiagnozować. Te badania zleca się jako jedne z pierwszych w szukaniu przyczyn poronień – ich pozytywny wynik może oznaczać, że z chorobą Hashimoto współistnieją inne choroby autoimmunologiczne, w tym te, które wpływają bezpośrednio negatywnie na mechanizmy adaptacji immunologicznej płodu. W przypadku licznych niepowodzeń w próbach zajścia i/lub utrzymania ciąży oraz w leczeniu niepłodności może okazać się konieczne wdrożenie leczenia, które polega na ingerencji w układ odpornościowy kobiety poprzez przyjmowanie odpowiednich leków modyfikujących jego działanie. Należy pamiętać, że celem takiej terapii lekowej jest umożliwienie zajścia i utrzymania ciąży, a nie wyleczenie choroby Hashimoto lub innej choroby autoimmunologicznej.
Niedoczynność tarczycy a ciąża
Choroba Hashimoto wiążę się z ryzykiem pojawienia się nadczynności (nie zawsze!), która po kilku miesiącach (najczęściej!) przechodzi w niedoczynność. U kobiety planującej ciążę, u której zdiagnozowano już niedoczynność – wprowadza się suplementację sztucznymi hormonami tarczycy, a następnie regularnie wykonuje się badania poziomu hormonów i restrykcyjnie (w okresie przed ciążą, w ciąży i w połogu) dba się o ich właściwy poziom. Jeżeli jednak u kobiety zdiagnozowana została choroba Hashimoto, ale nie rozwinęła się jeszcze niedoczynność tarczycy – lekarz prowadzący pacjentkę (endokrynolog, ginekolog-endokrynolog) musi ocenić indywidualne ryzyko nadczynności lub niedoczynności tarczycy i ewentualnie zdecydować o wprowadzeniu odpowiedniej dawki sztucznych hormonów tarczycy. Decyzja taka jest podejmowana najczęściej w sytuacji, w której wyniki badań zbliżają się do granic normy. Po wprowadzeniu sztucznych hormonów – ich poziom jest często i regularnie kontrolowany, a dawka w razie potrzeby odpowiednio korygowana.
Niedoczynność tarczycy może być poważną przyczyną problemów z zajściem w ciążę oraz jej utrzymaniem (silna niedoczynność i nadczynność mogą być przyczynami nawykowych poronień). Niedoczynność tarczycy wyrównuje się poprzez podanie pacjentce L-tyroksyny (czyli tyroksyny lewoskrętnej), która w odpowiednio dobranej dawce pozwala najczęściej na odpowiednie uregulowanie gospodarki hormonalnej w ciągu kilku miesięcy.
Groźne mogą być konsekwencje niezdiagnozowanej niedoczynności tarczycy u kobiety, której mimo choroby udało się zajść w ciążę. Taka sytuacja może skutkować poronieniem, zagrażać naszemu zdrowiu ogólnemu, a także zdrowiu dziecka. Tarczyca płodu w pierwszym trymestrze nie produkuje własnych hormonów – rozwijające się dziecko jest więc uzależnione od tarczycy matki. Najczęściej występujące powikłania ze strony dziecka to: zagrożenie niską masą urodzeniową, zagrożenie zespołem zaburzeń oddechowych, wystąpienie zaburzeń neuropsychologicznych (mogące skutkować w przyszłości obniżonymi możliwościami edukacyjnymi), a także zwiększone ryzyko zgonu dziecka przed porodem, w okresie okołoporodowym i po porodzie.
Zapalenie tarczycy po porodzie
Bardzo często choroba Hashimoto ujawnia się po porodzie, bo po zakończeniu ciąży dochodzi do nasilenia objawów choroby, która do tej pory mogła przebiegać w utajeniu. Najczęściej diagnozowana jest wówczas nadczynność tarczycy, po której następuje niedoczynność tarczycy. Warto również wiedzieć, że istnieje osobna jednostka chorobowa: poporodowe zapalenie tarczycy, która najczęściej samoistnie i całkowicie ustępuje po kilku tygodniach lub miesiącach.
