O diecie przy zmaganiach z endometriozą. Jak toksyny mogą wpływać i nasilać objawy endometriozy? Jakie produkty są szczególnie polecane, a jakich produktów spożywczych unikać przy endometriozie? Co warto suplementować? Dieta przy endometriozie - na wszystkie pytania odpowiada specjalista w leczeniu endometriozy - lek. med. Jan Olek!
OvuFriend: Na początek, czy mógłby Pan wyjaśnić, dlaczego dieta jest tak bardzo istotna w przypadku kobiet, które cierpią na endometriozę?
Endometrioza jest bardzo enigmatyczną i podstępną chorobą. W codziennej praktyce towarzyszy nam wciąż sporo znaków zapytania. Najczęstsze pytanie, które ja sobie zadaję, to skąd się ta choroba bierze, co ją wywołuje, co ją nasila? Czy endometrioza i dieta idą ze sobą w parze?
W latach 80tych na Uniwersytecie Wisconsin przeprowadzono ciekawe badanie na małpach, makakach królewskich. Podzielono małpy na kilka grup i dodawano im do pożywienia różne stężenia dioksyn. Ze względu na wzrost zanieczyszczenia środowiska i pożywienia dioksynami naukowcy chcieli zbadać wpływ tych toksyn na płodność. Badanie trwało ponad 5 lat. Temat endometriozy wyszedł zupełnie przypadkowo przy sekcji zwłok pierwszej małpy narażonej na dioksyny, u której stwierdzono bardzo nasiloną endometriozę. Kolejne sekcje wykazały to samo, co zmotywowało naukowców do wykonania laparoskopii u pozostałych małp. Okazało się, że nasilenie endometriozy korelowało z dawką dioksyn podawanych w trakcie badania do tego stopnia, że endometriozę stwierdzono u 86% małp w grupie z najwyższą dawką dioksyn. Kilka lat później w Niemczech wykonano podobne badanie z polichlorowanymi bifenylami (PBC) stosowanych w produkcji tworzyw sztucznych, opakowań (również żywności) i innych. Dioksyny z kolei powstają w procesie spalania odpadów (duży problem w Polsce), produkcji tworzyw sztucznych oraz podczas grillowania. Występują w środowisku oraz niestety w pożywieniu. Szacuje się, że 90% obecnych toksyn w organizmie wprowadzane jest z pożywieniem. Największa ilość dioksyn spożywana jest z mięsem, mlekiem (również w serach i jogurtach) oraz jajkach. W grillowanych produktach stężenie może wzrosnąć kilkudziesięciokrotnie!
Wstęp jest długi, ale tylko w ten sposób można wytłumaczyć, dlaczego odżywianie jest ważne w przypadku kobiet z endometriozą. Dioksyny i PCB nie są jedynymi potencjalnymi sprawcami endometriozy. Prof. Theo Colborn z USA opisała wpływ kilkudziesięciu związków chemicznych, w tym 35 pestycydów, które mają wpływ na układ hormonalny i immunologiczny ryb, ptaków i ssaków. A ile związków jest jeszcze nie zbadanych? Mając tą wiedzę, nie można przechodzić obojętnie obok zagadnienia, jakim jest odżywianie. Choć nie można popadać w skrajność, bo dostawałem już pytania, czy istnieją zioła, które mogą rozpuścić zrosty…? Oczywiście, że nie. Żywienie nie rozpuści również, ani nie cofnie głębokich nacieków endometrialnych. Ale może doprowadzić do zmniejszenia dolegliwości bólowych, dolegliwości jelitowych, takich jak wzdęcia, zaparcia, oraz objawów ze strony układu nerwowego, jak zmęczenie, obniżony nastrój, zaburzenia snu i inne.
Endometrioza dieta - czy powyższe stanowisko jest powszechne wśród lekarzy?
Wyżej wspomniałem o kilku badaniach dotyczących wpływu toksyn na endometriozę. Są jeszcze inne badania dotyczące wpływu pewnych związków na procesy apoptozy oraz neoangiogenezy. Są to dwa kluczowe procesy odgrywające rolę w patogenezie endometriozy. Jak wpływa terapia żywieniowa na aktywność endometriozy? Nie wiemy. Takie badanie nie są mi znane. Zaplanowanie i wykonanie takiego badania w taki sposób, żeby miało sens, jest ze względu na wieloczynnikowość zagadnienia bardzo trudne. Czy stanowisko jest powszechne wśród lekarzy? Trudno mi odpowiedzieć na to pytanie. Biorąc pod uwagę fakt, że w trakcie 6-cio letnich studiów medycznych nie było wzmianki o żywieniu, myślę, że średnio powszechne. Ale sporo autorytetów w krajach niemieckojęzycznych podkreśla rolę żywienia w endometriozie, jak na przykład doktor Korell z Neuss, czy profesor Joerg Keckstein z Villach. Dowodem na to jest chociażby fakt, że jednym z wymogów dostania certyfikatu „centrum endometriozy“ przez organizację Stiftung Endometriose Forschung SEF w Niemczech, jest konieczność współpracy z dietetykiem.
Jakie zatem produkty spożywcze są szczególnie polecane kobietom zmagającym się z endometriozą?
- produkty zawierające dużą ilość włóknika, który reguluje perystaltykę jelit oraz jest pożywieniem dla pożytecznych bakterii jelitowych. Są to generalnie owoce, warzywa oraz pełne zboża, takie jak orkisz, czy owies.
- warzywa bogate w antyoksydanty, takie jak liściaste, zielone warzywa, cytrusy, dzika róża, burak.
- kwasy wielonienasycone, które działają przeciwzapalnie i stymulują układ immunologiczny. Są to orzechy, siemię lniane, sezam, czarnuszka i wiele innych.
- produkty i związki, przy których dowiedziono właściwości wpływające na angiogenezę. Są to imbir, aloes, kwasy omega-3, witaminy A, C, E, selen, flawonoidy, N-acetylocysteina, kurkumina oraz inne zioła - Dieta przy endometriozie.
A jakich produktów warto unikać? Które produkty mogą nasilać objawy endometriozy?
- żywność przetworzona ze względu na dużą ilość substancji konserwujących,
- żywność genetycznie modyfikowana. Biorąc pod uwagę fakt, że większość dostępnych pasz dla zwierząt pochodzi z upraw GMO trzeba uważać na jakość produktów odzwierzęcych,
- mleko i przetwory mleczne. Ze względu na zanieczyszczenia i obecność pewnych białek, które mogą hamować apoptozę,
- mięso przemysłowe ze względu na obecność hormonów, antybiotyków i GMO,
- słodycze,
- tłuszcze trans, które oddziałują negatywnie na układ immunologiczny, są rakotwórcze. Tłuszcze trans powstają przy obróbce termicznej tłuszczy roślinnych. A zatem trzeba unikać chipsów, ciasteczek, smażonych dań, prażonych orzeszków itd.
- produkty z mąki pszennej z uwagi na gluten pszeniczny.
Endometrioza a suplementy. Czy chorując na endometriozę warto pomyśleć o suplementach?
Z suplementami trzeba być bardzo ostrożnym. Rynek nie jest niestety kontrolowany. Preparaty dostępne na rynku nie są w większości przebadane. Większość witamin i mikroelementów można dostarczyć z pożywieniem. Jeżeli chodzi o suplementy, to probiotyki, kwasy omega-3 (uwaga na źródło), witamina D w okresie jesienno-zimowym. Rozważyć można jeszcze wit. C z dzikiej róży i aceroli. Jest świetnym antyoksydantem, a przy zwiększonym stanie zapalnym, z jakim mamy do czynienia przy endometriozie, może okazać się pomocna.
A co w sytuacji, gdy kobiecie chorującej na endometriozę, uda się zajść w upragnioną ciążę? Jak wówczas wygląda suplementacja?
Suplementacja w ciąży nie różni od podanej powyżej. W okresie starania się o ciążę można dołączyć jeszcze metylowany folian.
Czy kobiety w ciąży, które cierpią na endometriozę również powinny stosować się do wyżej wymienionych zasad, czyli w dalszym ciągu powinny unikać określonych produktów spożywczych?
W ciąży unikałbym nadal produktów mlecznych, pszennych i przetworzonych. Poza nimi trzeba zwracać uwagę na jakość produktów, zwłaszcza odzwierzęcych - endometrioza a ciąża.
Jakie mogą być skutki niestosowania się do zaleceń dietetycznych w przypadku kobiet zmagających się z endometriozą, zarówno tych, które starają się o dziecko, jak i tych, które są w ciąży?
Trudno powiedzieć. Endometrioza jest dość heterogenną jednostką chorobową. Obraz choroby jest często bardzo różny, różne narządy mogą być dotknięte, objawy też są różnorodne, jest grupa kobiet, które nie odczuwają żadnych objawów. Podobnie może być z czynnikami, które wywołują i nasilają endometriozę. Dieta również u jednej pacjentki zadziała lepiej, a u innej gorzej. Jeżeli u kogoś dużą rolę w rozwoju choroby odgrywają pewne toksyny, to kontynuowanie dotychczasowego stylu życia i żywienia nie wpłynie na rozwój choroby. A wiadomo, że nieleczona endometrioza jest chorobą przewlekłą i postępującą.
Czy na koniec mógłby Pan zrobić podsumowanie i wymienić kilka najważniejszych zasad odżywiania w kontekście endometriozy?
Przede wszystkim unikać należy unikać produktów mlecznych, pszenicznych, przetworzonych. Spożywając mięso i produkty odzwierzęce bardzo zwracać uwagę na jakość. Spożywać wiele rodzajów świeżych, ekologicznych warzyw i owoców, najlepiej regionalnych. Jeśli suplementy, to tylko pochodzące z naturalnych produktów, dodatkowo probiotyki, kwasy omega-3 oraz witaminę D w okresie jesienno-zimowym.