Endometrioza w dalszym ciągu pozostaje jedną z najbardziej zagadkowych chorób kobiecego układu rozrodczego. Przez swoją zagadkowość i tajemniczość, sprawia, że rodzi się wokół niej mnóstwo mitów, pytań i niedopowiedzeń. Na najczęstsze pytania użytkowniczek OvuFriend tj. jakie są objawy endometriozy, leczenie endometriozy i na wiele innych pytań, zgodził odpowiedzieć się lek. med. ginekolog Jan Olek.
OvuFriend: Objawy endometriozy - jakie są najczęstsze i najbardziej typowe?
Typowymi objawami endometriozy są ból i/lub niepłodność (endometrioza a ciąża). Najczęstszy scenariusz to młoda kobieta w wieku rozrodczym zmagająca się od wielu lat z bolesnymi miesiączkami. Często towarzyszą dość silne krwawienia miesiączkowe, bóle przedmiesiączkowe, plamienia przed lub pomiesiączkowe - to najczęstsze objawy endometriozy. Większości trudnych przypadków endometriozy towarzyszy niskie BMI poniżej 19. Co ciekawe - 20% pacjentek jest zupełnie bezobjawowa i stwierdzamy u nich endometriozę w trakcie diagnostyki niepłodności. Cała reszta objawów jest zależna od miejsca umiejscowienia endometriozy. Mogą być to bóle przy oddawaniu moczu w przypadku zajęcia pęcherza moczowego, bolesne stosunki i/lub stolce w przypadku zajęcia jelita grubego i więzadeł macicy. Endometriozie towarzyszą również często choroby autoimmunologiczne, jak np. choroba Hashimoto.
Czy plamienie po miesiączce może świadczyć o endometriozie?
Plamienia po miesiączce towarzyszą przede wszystkim adenomiozie, czyli endometriozie obecnej w mięśniu macicy. Są to ogniska obecne w głębi mięśnia w ścianie macicy, które krwawią również w trakcie miesiączki. W przewodach łączących ogniska adenomiozy z jamą macicy gromadzi się krew, która opróżnia się jeszcze po skończonej miesiączce dając ciemno brązowe plamienia.
Często zgłaszanym objawem wśród kobiet ze społeczności OvuFriend są cykliczne, nieregularne, bardzo silne i uciążliwe bóle podbrzusza imitujące nieraz bóle jajników - czy mogą one być objawem endometriozy?
Bóle zależne od endometriozy zwykle korelują z krwawieniami miesiączkowymi i są cykliczne. Bóle nieregularne są najczęściej funkcjonalne, choć mogą być nasilane przez zrosty towarzyszące endometriozie. Mogą być to również bóle odjelitowe spowodowane dysbiozą jelitową, która bardzo często towarzyszy endometriozie. Bóle w okolicy jajników mogą być również od kręgosłupa, wówczas warto udać się na zabiegi osteopatyczne.
Czym jest torbiel endometrialna? A czym ognisko endometrialne?
Torbiel endometrialna to otorbiona przestrzeń, której ściany tworzą różne narządy (najczęściej jajnik, macica, ściana miednicy) posklejane ze sobą zrostami. W środku tej przestrzeni znajdują się ogniska endometrialne, które krwawią już nie do brzucha, tylko do środka tej torbieli zwiększając jej objętość. Ogniska endometrialne są wszczepami komórek błony śluzowej macicy, które dostają się do brzucha przez jajowody w trakcie miesiączek. Fizjologicznie reagują podobnie do błony śluzowej macicy, czyli wzrastają w trakcie cyklu miesiączkowego i krwawią podczas miesiączki.
Na jakiej podstawie przypisuje się poszczególne stopnie endometriozy?
Klasyfikacji endometriozy jest wiele. Najbardziej znana klasyfikacja Amerykańskiego Towarzystwa Medycyny Rozrodu (American Society of Reproductive Medicine ASRM) wyróżnia cztery stadia endometriozy na podstawie przyjętej przez nich punktacji. Klasyfikacja uwzględnia wielkość ognisk na otrzewnej i jajnikach, wielkość torbieli endometrialnych oraz nasilenie zrostów jajowodów i jajników. Uzupełnieniem klasyfikacji ASRM jest klasyfikacja ENZIAN uwzględniająca endometriozę głęboko naciekającą na jelicie i innych narządach. Nazwa ENZIAN pochodzi od hotelu ENZIAN w Austrii, w którym powstała w ramach corocznych spotkań przedstawicieli certyfikowanych centrów endometriozy krajów niemieckojęzycznych.
Czy laparoskopia to jedyna metoda diagnostyczna w przypadku endometriozy? Czy są jakieś inne, mniej inwazyjne metody?
Nie jest znany żaden marker endometriozy, który można byłoby oznaczyć z krwi. Często oznaczany marker CA125 jest niestety bardzo niedokładnym badaniem, którego nie zaleca się już w diagnostyce endometriozy. W badaniu USG endometrioza w I i II stadium jest niewidoczna. W III i IV stadium można stwierdzić torbiele endometrialne, które pozwalają stwierdzić endometriozę z bardzo dużym prawdopodobieństwem, choć podkreślam, że jest to już dość późny objaw endometriozy świadczący o obecności przynajmniej średnio zaawansowanej endometriozy.
Laparoskopia dzięki nowoczesnym minimalnie inwazyjnym technikom może być przeprowadzona w warunkach ambulatoryjnych bez pozostawienia żadnych blizn. W ramach laparoskopii przezpochwowej, bo o niej mowa, można kompleksowo ocenić narządy rodne kobiety. Zabieg zaczyna się od histeroskopii, czyli oglądania kamerą macicy od środka. Następnie przez sklepienie pochwy wprowadza się mini kamerę do miednicy mniejszej, gdzie pod dużym powiększeniem można obejrzeć jajniki, macicę, jajowody i otrzewną. Metoda ta umożliwia jednoczesne usunięcie endometriozy w I i II stadium za pomocą specjalnego lasera.
OvuFriend to miejsce dla kobiet starających się o dziecko (rozpocznij starania z OvuFriend). Leczenie endometriozy - jedną z najczęstszych metod leczenia jest stosowanie tabletek antykoncepcyjnych… Tworzy się zamknięte koło, ponieważ tabletki antykoncepcyjne uniemożliwiają zajście w ciążę. Co w takiej sytuacji? Jak wygląda leczenie endometriozy podczas starań o dziecko?
Kuracja tabletkami antykoncepcyjnymi lub innymi hormonami przed staraniem o ciążę nie zwiększa odsetka ciąż i dlatego nie jest polecana. Leczenie operacyjne endometriozy zwiększa płodność nawet przy I i II stadium endometriozy. Pytanie rzeczywiście co dalej? Jak się chronić przed wznową choroby, jeśli nie będziemy stosować hormonów? Z dużą pomocą przychodzi medycyna niekonwencjonalna. Mam na myśli przede wszystkim dietoterapię. Wiemy już, że w patofizjologii endometriozy dużą rolę odgrywa układ immunologiczny oraz dwa procesy, które są z nim powiązane, mianowicie apoptoza oraz neoangiogeneza. Apoptoza to zaprogramowana śmierć komórki, której ulegają komórki endometrium w trakcie miesiączki u zdrowych kobiet. U kobiet z endometriozą przeżywają one, dostają się do brzucha i tworzą ogniska endometrialne. Ogniska te zaopatrywane są przez nowo tworzące się naczynia, które powstają w procesie neoangiogenezy. Układ immunologiczny można wzmocnić w sposób naturalny, a na apoptozę oraz neoangiogenezę możemy wpłynąć poprzez różne grupy naturalnych produktów i ziół, które stosujemy w terapii żywieniowej. Podczas terapii stosujemy również krótki post leczniczy, który ma dowiedziony pozytywny wpływ na apoptozę. Nie możemy zapominać również o toksynach. Na przykład powszechne dioksyny mają dowiedziony wpływ na rozwój endometriozy u myszy. Pestycydy i metale ciężkie oddziałują na florę jelitową oraz układ immunologiczny. Dlatego też ważnym elementem dietoterapii jest oczyszczenie organizmu.
Czy to prawda, że istnieje związek pomiędzy endometriozą a nietolerancją na niektóre produkty spożywcze? Czy wyeliminowanie pewnych produktów, może być zatem pomocne w walce z tą chorobą?
Układ immunologiczny ma duży wpływ na rozwój endometriozy. Alergie pokarmowe są spowodowane modulacją układu immunologicznego. Endometrioza nie powoduje alergii. Ale mają wspólny mianownik - układ immunologiczny. Dlatego występują często u kobiet z endometriozą. Podobnie jest z chorobami autoimmunologicznymi. Szczególnie często współwystępują z endometriozą choroba Hashimoto, bielactwo, ms. Jeśli mamy nietolerancję na dany produkt, który często spożywamy, to forsujemy dodatkowo układ immunologiczny, co może mieć negatywny wpływ na endometriozę.
Dlatego warto przez pewien czas odstawić większość produktów silnie uczulających, do których po pewnym czasie można stopniowo powracać.
Czy na koniec mógłby Pan przekazać najważniejsze zasady dla kobiet starających się o dziecko, a jednocześnie zmagających się z endometriozą. Na co powinny zwracać uwagę, jak postępować, czego unikać?
Kobiety z endometriozą powinny unikać nabiału (szczególnie z mleka krowiego), pszenicy, prostych cukrów i mięsa przemysłowego. W mięsie dostępnym w marketach niestety jest sporo hormonów i antybiotyków, które mogą wpływać na endometriozę. Należy unikać pożywienia z plastikowych opakowań z uwagi na ksenoestrogeny, które są sztucznymi hormonami pochodzącymi z zanieczyszczeń środowiska i ze związków używanych do produkcji plastiku.
Należy również uważać na kosmetyki, w których może być wiele szkodliwych substancji. Warto uprawiać regularnie sport. Ja również polecam pacjentkom nalewkę z niepokalanka, który doskonale reguluje gospodarkę hormonalną kobiety. Jeśli nie udaje się zajść w ciążę powyżej 12 miesięcy warto wykonać badanie nasienia oraz histeroskopię i laparoskopię z badaniem drożności jajowodów. Często trafiają do mnie pacjentki, które mają dziesiątki badań hormonalnych, genetycznych i innych, które potrafią wyjaśnić niewielki odsetek przyczyn niepłodności. A diagnostykę warto zacząć od tych wyjaśniających najczęstsze przyczyny niepłodności, mianowicie endometriozę oraz niepłodność męską. Badanie nasienia należy do najprostszych, a laparoskopia dzięki minimalnie inwazyjnym technikom może być przeprowadzona w warunkach ambulatoryjnych bez pozostawiania blizn na brzuchu.