Toksoplazmoza stanowi duże zagrożenie szczególnie dla kobiet w ciąży. Dlaczego jest tak groźna dla rozwijającego się płodu? Jak się objawia i jak wygląda leczenie toksoplazmozy? Na wszystkie pytania odpowiada doświadczony specjalista w dziedzienie ginekologii i położnictwa - dr n. med. Ewa Zwolińska.
OvuFriend: Czy mogłaby Pani Doktor wyjaśnić czym jest toksoplazmoza?
Toksoplazmoza jest chorobą, której czynnikiem wywołującym jest pierwotniak- Toxoplasma gondii. U osób zdrowych, z prawidłowym systemem odpornościowym może mieć przebieg bezobjawowy albo manifestować się jako delikatne przeziębienie. Mimo, że organizm mamy chroni rozwijające się w niej dziecko, T. gondii ma szczególne powinowactwo do płodu. W związku z tym w czasie ciąży należy szczególnie uważać na tę infekcję.
Jak kobieta w ciąży może zarazić się tą chorobą?
Najczęściej do zarażenia dochodzi, gdy zarodki toksoplazmy dostaną się do jamy ustnej ciężarnej z kału zarażonego kota. Oczywiście nie dzieje się to drogą zupełnie bezpośrednią. Najczęściej osoby, które mają już w domu kota, przechodzą infekcję przed ciążą. Natomiast rzadko się o tym myśli, ale niemyte owoce (maliny, truskawki), czy zajmowanie się nieprzetworzonym mięsem (np. krojenie, próbowanie), też stwarza pewne ryzyko. Dlatego też w ciąży należy myć wszystko, co się je bardzo dokładnie.
Czy toksoplazmoza daje jakieś objawy? Czy kobieta może odczuwać jakieś dolegliwości?
Zazwyczaj dolegliwości nie występują lub w najgorszym wydaniu mogą być to objawy grypopodobne (gorączka, bóle, zmęczenie, rzadko wysypka) i powiększone węzły chłonne, które w niektórych przypadkach mogą utrzymywać się przez dłuższy czas. Natomiast, jeśli dojdzie do zarażenia płodu, mogą rozwinąć się powikłania widoczne nawet w obrazie USG jeszcze przed porodem.
Jak można wykryć toksoplazmozę? Po czym lekarz stwierdza chorobę?
W celu wykrycia infekcji zleca się każdej kobiecie ciężarnej przeciwciała w klasie IgG i IgM przed 10 tygodniem ciąży (czytaj więcej o badaniach w ciąży). Często pacjentki pytają mnie dlaczego mają dodatnie przeciwciała IgG i czy to znaczy, że są chore. Odpowiadam, że nie, jest to objaw przebytej infekcji. W przypadku dodatnich przeciwciał IgM (świadczących o świeżej infekcji) możemy trochę bardziej się denerwować, choć wiadomo, że mogą one występować jeszcze długo po zarażeniu i ich obecność nie musi zapowiadać poważnych następstw w ciąży. Celem oceny, czy ryzyko występuje jest kolejny krok, który polega na oznaczeniu awidności przeciwciał.
Co się dzieje po wykryciu choroby? Jak wygląda dalsze postępowanie w przypadku kobiet w ciąży? Czy włącza się leczenie farmakologiczne?
Jeśli potwierdzi się rozpoznanie, ciężarna kwalifikowana jest to diagnostyki inwazyjnej (amniopunkcja), żeby stwierdzić, czy płód został zarażony. Amniopunkcja jest badaniem polegającym na ukłuciu brzucha i pobraniu płynu owodniowego. Dzięki temu wiemy, czy drobnoustrój przedostał się do wnętrza macicy. Ryzyko związane z amniopunkcją zależy przede wszystkim od doświadczenia lekarza, który ją wykonuje. Jeszcze niedawno mówiło się o tym, że ryzyko poronienia po amniopunkcji wynosi ok 1-2%, teraz dane wskazują na to, iż jest to 0,1%.
Jeśli płód nie został zarażony, stosuje się spiramycynę, aby zapobiec inwazji do płodu. Spiramycyna jest antybiotykiem, który przechodzi przez łożysko ale nie dochodzi do mózgu dziecka. Jeśli natomiast dojdzie do zarażenia płodu, należy zastosować sulfonamidy z pirymetaminą. Charakteryzują się wzajemnym nasilaniem swojego działania. Używane są również w leczeniu innych chorób pasożytniczych jak np. malarii. Ponadto dziecko powinno zostać również objęte szczegółową oceną USG przed porodem i powinno mieć zaplanowane kolejne konsultacje po porodzie.
Teraz najważniejsze: dlaczego toksoplazmoza stanowi tak duże zagrożenie w czasie ciąży? Jaki może mieć wpływ na rozwijający się płód i na zdrowie kobiety?
Najgorsze rokowanie mają te płody, które uległy zarażeniu w I trymestrze ciąży. U kilku procent zarażonych wewnątrzmacicznie dzieci dochodzi do wystąpienia ciężkich powikłań, nazywanych triadą Sabina- Pinkertona. Obejmuje ona wodogłowie, zapalenie siatkówki (część oka) oraz zwapnienia wewnątrzczaszkowe, które są dobrze widoczne w USG. Mogą dołączyć się też inne objawy, jak małogłowie, czy hipotrofia płodu. Na szczęście do takiej sytuacji dochodzi najrzadziej. Dzieci, które doznają infekcji w III trymestrze ciąży, a tych jest najwięcej, wychodzą zazwyczaj z tej sytuacji bez szwanku. Czasem mogą mieć dyskretne problemy ze wzrokiem, czy słuchem.
Czy na koniec mogłaby wymienić Pani najważniejsze rady: jak kobiety w ciąży i nie tylko, mogą ustrzec się przed toksoplazmozą? Jakich zasad należy przestrzegać, na co trzeba zwracać uwagę?
1. Myjemy wszystkie owoce i warzywa przed spożyciem.
2. Dokładnie myjemy sztućce, deskę i inne akcesoria po przygotowywaniu mięsa. Optymalnie jest wykonywać prace kuchenne w rękawiczkach.
3. Nie kontaktujemy się z nieznanymi zwierzętami w czasie ciąży.
4. Myjemy ręce przed i po zabawie ze starszym dzieckiem na placu zabaw, czy w piaskownicy. Tak, koty tam bywają nawet jeśli jest ogrodzenie.
5. Jeśli lekarz nie zlecił badania w kierunku toksoplazmozy w I trymestrze ciąży, upominamy się o nie.