Niepłodność u mężczyzn - jakie są jej najczęstsze przyczyny? W jaki sposób można je wykryć i jak przebiega diagnostyka u mężczyzn? W odróżnieniu od niepłodności kobiet, która w społeczeństwie jest już co raz bardziej oswajana i co raz więcej się o nim mówi, niepłodność męska niestety w dalszym ciągu jest tematem bardzo wstydliwym i często przemilczanym.
Gdy para rozpoczyna starania o dziecko, to zazwyczaj kobieta chętniej i szybciej poddaje się badaniom i testom - leczenie skupia się na kobiecie, a dopiero kolejnym krokiem, często niemalże ostatecznym, jest badanie nasienia i leczenie mężczyzny. Warto jednak pamiętać, że problem z poczęciem dziecka jest problemem obojga partnerów, dlatego diagnostykę i ewentualne leczenie należy rozpocząć równocześnie. Zatem jeśli staracie się o dziecko powyżej 12 miesięcy (lub powyżej 6 miesięcy w przypadku kobiety powyżej 35 roku życia) i pomimo regularnego współżycia nadal nie jesteś w ciąży, porozmawiaj i zachęć swojego partnera do wspólnej wizyty u lekarza specjalisty - na początek może to być lekarz ginekolog, który pokieruje was i zleci wam dalsze badania, przeczytaj więcej o badaniach nasienia.
Przyczyny niepłodności u mężczyzn są zazwyczaj dużo łatwiej zdiagnozować niż u kobiet (u kobiety wiele badań należy robić w określonym dniu cyklu), jednak większość kobiecych problemów dużo łatwiej jest leczyć niż w przypadku mężczyzn. Niepłodność męska może być bardzo skutecznie leczona, ale zazwyczaj wymaga więcej czasu- sposoby na zwiększenie męskiej płodności.
Niepłodność u mężczyzn - diagnostyka
Diagnostyka niepłodności u mężczyzn obejmuje zazwyczaj:
- badanie nasienia (najważniejsze badanie diagnostyczne męskiej niepłodności) rozszerzone o badanie obecności przeciwciał plemnikowych w nasieniu,
- badanie fizykalne przeprowadzone przez lekarza urologa,
- badania obrazowe (przede wszystkim badanie USG),
- oraz w przypadku braku plemników w nasieniu wykonanie biopsji jąder, która pomaga ustalić, czy w męskich gonadach występują komórki plemnikotwórcze.
Do najczęstszych problemów leżących po stronie mężczyzn utrudniających parom zajście w ciążę należą:
Zaburzenia związane z jakością spermy
Duża część męskich problemów z poczęciem spowodowana jest wadami nasienia, to znaczy zbyt małą ruchliwością plemników, zbyt małą ilością plemników lub zmianami w budowie plemników. Wbrew temu, co kiedyś sądzono, najważniejszym parametrem określającym płodność mężczyzny jest ruchliwość plemników, a nie ich liczba.
Niepokojące objawy:
- zaburzenia związane z jakością spermy nie dają żadnych odczuwalnych objawów. Aby stwierdzić wady nasienia należy wykonać badanie nasienia.
Potencjalne rozwiązania na zajście w ciążę:
- podawanie leków stymulujących płodność,
- inseminacja domaciczna kobiety pod warunkiem, że ilość i ruchliwość plemników jest dostatecznie dobra do tego celu.
Niedrożny nasieniowód / niedrożne nasieniowody
U niektórych mężczyzn problem niepłodności wynika z niedrożności przewodów wyprowadzających nasienie. Niedrożność nasieniowodów może być zarówno wrodzona jak i wynikać z przebytych chorób przenoszonych drogą płciową i chronicznych stanów zapalnych.
Niepokojące objawy:
- niedrożność nasieniowodów nie daje żadnych objawów.
Potencjalne rozwiązania na zajście w ciążę:
- chirurgiczne usuwanie niedrożności,
- pobranie plemników z kanalika nasiennego albo jądra.
Żylaki powrózka nasiennego (łac. varicocele)
Schorzenie to, podobnie jak znane prawie każdemu żylaki kończyn dolnych, polega na powiększaniu żył, ale nie w nogach tylko w mosznie. Problem ten dotyka stosunkowo młodych mężczyzn i jest jedną z częstszych przyczyn problemów z płodnością. Aż 15% wszystkich problemów z zajściem w ciążę spowodowanych jest właśnie żylakami powrózka nasiennego. Żylaki powodują przegrzanie i niedotlenienie jąder, przez co przyczyniają się do zaburzeń ich pracy i tym samym do upośledzenia produkcji spermy.
Niepokojące objawy:
- przez dłuższy czas brak objawów,
- później pojawić się może uczucie ciążenia w okolicach pachwiny i moszny, nasilające się w pozycji stojącej lub leżącej,
- wyczuwane palcami zgrubienia żył,
- uczucie ciepła i „palenia” w jądrach.
Potencjalne rozwiązania na zajście w ciążę:
- operacja usunięcia żylaków.
Wrodzone i nabyte wady narządów płciowych
Wady narządów płciowych mężczyzn mogą stanowić również dużą przeszkodę w zapłodnieniu, ponieważ mogą prowadzić do braku lub zaburzeń w produkcji plemników. Do wad narządów płciowych można zaliczyć między innymi: brak jednego lub obu jąder, jądro umieszczone poza moszną, nieprawidłowe funkcjonowanie jąder, nowotwory jąder.
Niepokojące objawy:
- Z wyjątkiem widocznych zmian (np. brak jądra), wady narządów płciowych zazwyczaj nie dają żadnych odczuwalnych objawów.
Potencjalne rozwiązania na zajście w ciążę:
- dobierane w zależności od wady narządów i problemu z płodnością jakie to generuje.
Problemy o podłożu autoimmunologicznym - choroba autoimmunologiczna
Zdarza się, że ciało mężczyzny wytwarza przeciwciała antyplemnikowe, które niszczą i upośledzają funkcje plemników. Przeciwciała antyplemnikowe powodują zlepianie się plemników obniżając tym samym ich ruchliwość i utrudniając im dotarcie do komórki jajowej. Przyczyny wytwarzania przeciwciał nie są znane, ale częściej występują u mężczyzn z niedrożnością dróg wyprowadzających nasienie, urazami jąder oraz przebytymi ostrymi stanami zapalnymi i infekcjami układu rodnego.
Niepokojące objawy:
- problemy o podłożu autoimmunologicznym nie dają żadnych odczuwalnych objawów.
Potencjalne rozwiązania na zajście w ciążę:
- inseminacja domaciczna kobiety pod warunkiem, że ruchliwość plemników jest do tego dostatecznie dobra,
- podawanie leków blokujących wytwarzanie konkretnych przeciwciał.
Inne przyczyny niepłodności
Do pozostałych czynników, które mogą obniżać płodność u mężczyzn i tym samym znacznie wydłużyć czas oczekiwania na dziecko, należą:
- zanieczyszczenie środowiska (np. toksyny, barwniki, metale, środki ochrony roślin),
- przegrzewanie okolic narządów płciowych,
- niewłaściwe nawyki i styl życia (palenie papierosów, nadmierne spożywanie alkoholu, otyłość, stres, niewłaściwa dieta),
- stosowanie niektórych leków (duże dawki androgenów, kortykosterydów i chininy, morfina),
- choroby innych układów (zapalenie nerek, cukrzyca, niedokrwistość, choroby wątroby),
- infekcje (np. choroby przenoszone drogą płciową, powikłania po śwince),
- przebyta chemioterapia i radioterapia.
Jednym z aspektów, który jest często pomijany w diagnostyce niepłodności (w szczególności w przypadku mężczyzn) jest aspekt psychologiczny. Problemy z płodnością mogą wpływać na wszystkie sfery życia mężczyzny. Mogą powodować stres, lęk, bezsilność i spadek poczucia własnej wartości. Trudności w radzeniu sobie z tymi emocjami, mogą prowadzić do depresji. A jak wykazały badania, jeśli partner zmaga się z depresją, szanse pary na uzyskanie ciąży spadają nawet o 60%! W takiej sytuacji warto poszukać dobrego psychologa - specjalisty, który pomoże uporać się z trudnymi emocjami.
Warto pamiętać, że około 25-30% problemów z płodnością męską pozostaje niewyjaśniona tzw. niepłodność idiopatyczna. Oznacza to, że albo nie została znaleziona główna przyczyna problemów z płodnością albo w danym przypadku istnieje wiele czynników wpływających na trudności z poczęciem dziecka.
