Implantacja zarodka, czyli zagnieżdżenie zarodka w macicy - jak przebiega ten proces i ile dni po zapłodnieniu? Jakie mogą być objawy zagnieżdżenia? Czym jest plamienie implantacyjne? Jaka grubość endometrium jest optymalna podczas implantacji? Który hormon odgrywa kluczową rolę? Dlaczego czasami pomimo zapłodnienia nie dochodzi do implantacji? Czy można zwiększyć szanse na zagnieżdżenie? Na te i inne pytania użytkowniczek OvuFriend odpowiada doświadczony specjalista dr n. med. Tomasz Songin.
OvuFriend: Panie Doktorze, czym jest zagnieżdżenie zarodka?
Dr n. med. Tomasz Songin: Jest to proces przebiegający w jamie macicy, którego celem jest wytworzenie nietrwałego połączenia pomiędzy matką a dzieckiem, umożliwiając mu dalszy rozwój. Dzięki wniknięciu zarodka do błony śluzowej macicy, a następnie w naczynia krwionośne, rozpoczyna się proces tworzenia łożyska. To dzięki niemu płód będzie korzystał z tlenu i substancji odżywczych dostarczanych przez matkę. Zatem wszelkie nieprawidłowości powstałe w trakcie implantacji oraz tworzenia się łożyska mogą prowadzić do poronienia, a także wielu patologii w późniejszej ciąży. Czytaj więcej: czym jest zagnieżdżenie.
Implantacja zarodka - jak i kiedy dochodzi do zagnieżdżenia zarodka w macicy?
Proces ten rozpoczyna się około 5 - 6go dnia po zapłodnieniu i składa się z kilku etapów. Rozwijający się zarodek w postaci kilkukomórkowej moruli dociera do jamy macicy, gdzie zmienia się w blastocystę, która liczy od 30 do 200 komórek. Dopiero ta postać jest zdolna do zagnieżdżenia. Na początku zarodek przylega do komórek nabłonka endometrium i wiąże się z nim odpowiednimi połączeniami. W kolejnych etapach zaczyna on wnikać w głębsze warstwy błony śluzowej macicy częściowo rozpuszczając jej komórki. W międzyczasie blastocysta zaczyna dzielić się na część wewnętrzną, z której powstanie płód i część zewnętrzną. Z tej ostatniej powstanie trofoblast (czyli przyszłe łożysko), który ma zdolność do wnikania w błonę macicy i łączenia się z naczyniami endometrium. To wyjątkowe połączenie naczyń macicy z trofoblastem umożliwi w późniejszej ciąży wymianę tlenu i substancji odżywczych między dzieckiem a matką. W tym skomplikowanym procesie kluczową rolę odgrywają różne czynniki immunologiczne, enzymatyczne oraz hormonalne, wydzielane nie tylko przez zarodek i endometrium, ale również pochodzące od matki limfocyty, estrogeny i progesteron. Ważnym etapem całego procesu jest zahamowanie inwazji zarodka w jamie macicy w odpowiednim momencie całego procesu, dzięki czemu nie dojdzie do przyrośnięcia lub wrośnięcia łożyska w macicę.
Czy plamienie implantacyjne to jedyny objaw zagnieżdżenia? Jak jeszcze może objawiać się zagnieżdżenie zarodka?
Podstawowym objawem świadczącym o implantacji jest pojawienie się hCG we krwi matki. Jest to białko niezbędne do utrzymania funkcji ciałka żółtego w jajniku, które wydziela kluczowy dla implantacji progesteron. Odpowiedni wzrost jego stężenia będzie świadczył o prawidłowym przebiegu implantacji i tworzeniu się łożyska. Co ciekawe odpowiednie zmiany stężenia HCG we krwi matki nie gwarantują prawidłowego rozwoju zarodka, gdyż wydzielane jest ono przez łożysko a nie płód. Dowiedz się więcej: czy na wykresie można zaobserwować oznaki implantacji zarodka w macicy? oraz czym jest plamienie implantacyjne.
Implantacja zarodka - najczęstsze pytania użytkowniczek OvuFriend
Jakie mogą być możliwe lub jakie są najczęstsze przyczyny braku zagnieżdżenia?
Sukces prawidłowego zagnieżdżenia jest wieloczynnikowy, z czego wielu procesów i zależności jeszcze nie znamy. Przyczyny niepowodzeń możemy podzielić na kilka kategorii. Pierwsza zależna jest od zarodka, którego ewentualne nieprawidłowości (np. wady genetyczne) oraz za wczesne lub za późne dotarcie do jamy macicy będą skutkowały złą implantacją. Kolejną grupą będą nieprawidłowości endometrium, czyli błony śluzowej wyścielającej jamę macicy. Do nich możemy zaliczyć przerost lub za cienkie endometrium, obecność mięśniaków lub polipów, zapalenie błony śluzowej i wiele innych. Obecność wodniaków jajowodów również może osłabić proces implantacji. Ale nawet przy prawidłowym zarodku i endometrium, komunikacja między nimi może zostać zaburzona przez czynniki immunologiczne, hematologiczne i hormonalne matki. Wśród nich możemy wyróżnić m.in. trombofilie, endometriozę, mutacje PAI -1, niedomogi fazy lutealnej, negatywny wpływ czynników zewnętrznych (palenie papierosów, substancje toksyczne, zła dieta) i wiele innych.
Zagnieżdżenie zarodka - jaka jest optymalna grubość endometrium?
Nie można wyznaczyć jednoznacznie takiego kryterium. Doniesienia naukowe nie są spójne w tej kwestii. Oczywiście grubość endometrium mówi nam wiele o jego stanie, ale w przypadku implantacji jest to tylko jeden z bardzo wielu czynników. W chwili obecnej dolna granica akceptowalnej grubości endometrium to około 6-7mm, za górną granicę uznaje się wartości około 12-14mm. Wielokrotnie obserwowano rozwój prawidłowej ciąży przy wartościach znacząco odbiegających od powyższych. Prawidłowa grubość endometrium nie świadczy także o jego prawidłowej funkcji i nie gwarantuje zapłodnienia.
Jakie powinny być prawidłowe poziomy hormonów w tym progesteronu i estradiolu, aby implantacja zarodka przebiegła pomyślnie?
Choć obydwa hormony są ważne dla implantacji, u człowieka kluczową rolę odgrywa tylko progesteron. Normy przyjęte jako referencyjne opracowane zostały jak zwykle w oparciu o wartości średnie odnotowywane w populacji. Oznacza to że rozwój prawidłowego zarodka zauważono niejednokrotnie przy bardzo niskich poziomach tego hormonu. Dla potrzeb diagnostycznych zakładamy, że prawidłowe stężenie progesteronu we wczesnej ciąży (w okresie implantacji) powinno przekraczać 10ng/ml. Czytaj więcej: o hormonach i ich znaczeniu dla kobiecej płodności.
Czy czynniki immunologiczne mogą utrudniać zagnieżdżenie zarodka? Jakie badania immunologiczne warto wówczas zrobić w tym kierunku?
Jak zaznaczyłem powyżej, w procesie implantacji bierze udział wiele czynników immunologicznych. Zaliczamy do nich wydzielane przez limfocyty (szczególnie komórki NK), endometrium i trofoblast - cytokiny – czyli specjalne substancje biorące udział praktycznie w każdym etapie implantacji. Są dwie grupy tych czynników – pochodzenia komórkowego i humoralnego. W przypadku dominacji tych pierwszych rośnie ryzyko odrzucenia ciąży, podobnie do odrzucenia przeszczepu. A więc nieprawidłowe stężenie lub funkcja tych cząsteczek będą prowadziły do niepowodzenia implantacji. Nie znamy dokładnie wszystkich mechanizmów w których biorą udział te czynniki, a więc leczenie przyczynowe nie zostało jeszcze opracowane. Z tego powodu diagnostyka układu immunologicznego jest zarezerwowana dla badań klinicznych i nie znajduje się na liście standardowych badań u kobiet z wczesnymi poronieniami.
Czy są jakiekolwiek sposoby potwierdzone badaniami, które mogą pomóc w zagnieżdżeniu? Czasami słyszy się o ananasach, ale tylko dojrzałych ze względu na zawartą bromelinę i innych rzeczach, które brzmią mniej lub bardziej poważnie. :) Czy jest w tym choć trochę prawdy?
Jak się przyjęło mówić – trochę prawdy jest w każdej plotce. Przykładowa bromelina występująca w ananasie ma wielokierunkowe działanie, min. Immunomodulujące, obniżające ciśnienie, antybakteryjne, a w dostępnych badaniach naukowych testowano ją w kontekście antynowotorowym i poprawiającym jakość nasienia. Żadne z tych badań nie wykazało jednak jednoznacznych korzyści w procesie implantacji, czy poronień nawykowych, co powoduje że nie możemy jej zalecać jako rutynowego „preparatu” na poprawę płodności. Podobnie jest z wieloma innymi „ludowymi” metodami.
Czy w okresie, w którym jest szansa, że dojdzie co zagnieżdżenia, można stosować popularne leki na przeziębienie/grypę? Czy stosowanie ich może negatywnie wpływać na implantację, czy nie ma takiego związku?
Bezpieczeństwo stosowania leków w każdym etapie ciąży jest niejednoznaczne. Ze względów etycznych nie można przeprowadzić na ciężarnych badań naukowych odpowiednio zaplanowanych. A więc większość wniosków wynika z danych retrospektywnych. To powoduje, że każde użycie leku w czasie ciąży powinno być rozpatrywane w kontekście mniejszego zła – jeśli korzyści przewyższają potencjalne ryzyko powinniśmy przyjąć lek. Tak też jest w tym przypadku. Nieprawidłowości występujące w trakcie przeziębienia – np. wysoka temperatura mogą również działać negatywnie na proces implantacji, a więc powinniśmy tu zastosować leczenie.
Czy stres, brak snu i witamin mogą obniżać szanse na zagnieżdżenie zarodka? Czy to może mieć wpływ na to, że zarodek nie zagnieżdża się?
Wpływ naszego trybu życia, diety, stresu jest ogromny. Zmiany zachodzące w reakcji na stres mogą modulować procesy hormonalne i immunologiczne, pośrednio wpływając na każdy proces w naszym organizmie. A więc odpowiednia higiena życia będzie zwiększała szanse na poczęcie dziecka. Dowiedz się więcej, jak obniżyć stres podczas przedłużających się starań o dziecko.
A jak jest w przypadku konfliktu serologicznego: kobieta rh-, mężczyzna rh+ (po pierwszej ciąży podano immunoglobulinę). Później poronienie samoistne (pjp). Kolejna immunoglobulina. Czy problem w zagnieżdżeniu można 'zrzucić' na czynnik rh? Przy założeniu, że lekarz pod względem zleconych już badań nie potrafi znaleźć przyczyny niepowodzeń.
Konflikt serologiczny powstaje wtedy, gdy dojdzie do rozwoju przeciwciał anty RhD u matki. Sam fakt różnych grup krwi nie jest tożsamy z konfliktem serologicznym. Podanie immunoglobuliny po porodach, poronieniach i innych zdarzeniach, tak jak w powyższym przykładzie, zabezpiecza kobietę przed wytworzeniem takich przeciwciał. A więc nie ma tu mowy o konflikcie serologicznym. W tym przypadku przyczyn należy szukać gdzie indziej. Jak już wspomniałem powyżej, wiele niezgodności immunologicznych (np. w układzie HLA) może się przyczyniać do odrzucenia ciąży jako obcej tkanki.