Chociaż testosteron jest typowo męskim hormonem, kobiecy organizm również go wydziela. Co więcej niewielkie ilości testosteronu są wręcz niezbędne dla kobiet. Ale co się dzieje w sytuacji, gdy testosteronu jest za dużo? Jakie mogą być przyczyny i objawy nadmiaru testosteronu u kobiet? Jak wygląda leczenie i dlaczego tak ważne jest, aby przywrócić równowagę hormonalną w kobiecym organizmie?
Po co kobiecie testosteron?
Testosteron jest wydzielany w niewielkich ilościach w jajnikach i nadnerczach, stamtąd trafia do krwioobiegu. Jaką pełni rolę w kobiecym organizmie? Przede wszystkim steruje kobiecym libido, dlatego brak równowagi w wydzielaniu testosteronu może sprawiać, że kobieta ma mniejszą ochotę na seks (czytaj więcej: o powodach niskiego libido u kobiet). Testosteron pełni również ważną rolę w regulowaniu kobiecego nastroju oraz jest odpowiedzialny m.in. utrzymanie prawidłowej masy kostnej.
Poziom testosteronu u kobiet jest zależny od wieku, fazy cyklu miesiączkowego, a nawet od… pory dnia! Największe stężenie testosteronu naturalnie występuje u kobiet we wczesnych godzinach porannych.
Wysoki testosteron u kobiet - objawy
Do najczęstszych objawów wysokiego stężenia testosteronu zaliczamy:
- Trądzik i inne problemy skórne,
- Zaburzenia cyklu miesiączkowego / nieregularne cykle,
- Hirsutyzm, czyli nadmierne owłosienie, szczególnie w miejscach nietypowych dla kobiet np. na plecach, na brzuchu, na twarzy,
- Wahania nastroju (obniżony nastrój, niekiedy niepohamowane wybuchy gniewu, zwiększona agresja),
- Obniżone libido,
- Przerzedzenie włosów / łysienie,
- Powiększona łechtaczka,
- Zmniejszenie piersi, niski głos, większa masa mięśniowa (nabywanie większej ilości cech męskich).
Zbyt wysoki poziom testosteronu może również prowadzić do otyłości i być przyczyną niepłodności.
Wysoki testosteron u kobiet - przyczyny
Wysoki poziom testosteronu jest najczęściej wywołany innymi schorzeniami, które wiążą się z zaburzeniami hormonalnymi.
Jednym z najczęstszych schorzeń, przy których kobiecy organizm wydziela nadmiar testosteronu jest Zespół Policystycznych Jajników (PCOS). Jest to częste zaburzenie endokrynologiczne, które dotyka aż 1 na 10 kobiet (czytaj więcej o PCOS). Objawami PCOS są nieregularne, często wydłużone cykle miesiączkowe, problemy z owulacją i trudności z zajściem w ciążę. Przy PCOS organizm kobiecy wydziela większe ilości męskich hormonów (androgenów), w tym właśnie testosteronu. Na obrazie USG widoczna jest także charakterystyczna wielotorbielowatość jajników.
Przy problemach z tarczycą, organizm również może wydzielać zbyt duże ilości testosteronu. Przede wszystkim chodzi tutaj o niedoczynność tarczycy, w której organizm wytwarza zbyt małą ilość hormonów potrzebnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Jakie są charakterystyczne objawy przy niedoczynności tarczycy? Przede wszystkim przybieranie na wadze, senność, zmęczenie, obniżony nastrój, sucha skóra i obniżone libido. Niekiedy widać charakterystyczne pogrubienie szyi tzw. wole.
Kolejną przyczyną nadmiaru testosteronu w kobiecym organizmie może być wrodzony przerost nadnerczy. Nadnercza to bardzo ważne gruczoły wydzielające hormony. Wrodzony przerost nadnerczy jest chorobą genetyczną, przy której naturalne wydzielanie hormonów zostaje zachwiane. Przy schorzeniu, nadnercza słabo regulują wydzielanie hormonów, co może skutkować zbyt wysokim wydzielaniem hormonów męskich, w tym testosteronu. Jakie objawy mogą wskazywać na wrodzony przerost nadnerczy u kobiet? Problemy z miesiączkami, problemy skórne (uporczywy trądzik), nadmierne owłosienie lub łysienie, niski głos.
Także insulinooporność może się przyczyniać do zwiększonej produkcji testosteronu. Jak wykazały badania istnieje związek pomiędzy wysokim poziomem insuliny a wysokim poziomem testosteronu u kobiet. Insulinooporność to zaburzenie, w którym tkanki są mniej wrażliwe na działanie insuliny. Niewykorzystana insulina krąży w krwiobiegu, co może mieć wiele szkodliwych następstw. Jak najczęściej objawia się to schorzenie? Wiele kobiet ma problemy z wagą, pomimo usilnych starań mają duże problemy ze zrzuceniem zbędnych kilogramów. Pojawia się senność i zmęczenie (szczególnie po posiłku), problemy z koncentracją. Niekiedy mogą pojawiać się objawy hipoglikemii, czyli drżenie rąk, nadmierna potliwość i kołatanie serca. Czytaj więcej: insulinooporność.
Wysoki testosteron u kobiet - diagnoza
Diagnoza problemów związanych z nadmiarem testosteronu w organizmie powinna rozpocząć się wywiadem lekarskim. Lekarz zapyta Cię o objawy, dolegliwości, regularność cykli miesiączkowych, nastrój i libido. Dobrym pomysłem jest zapisywanie wszystkich symptomów w aplikacji OvuFriend, aby następnie pokazać lekarzowi występujące objawy, jak zmienia się libido, czy nastrój w całym cyklu miesiączkowym, jaką długość mają cykle i jak wygląda ich przebieg. Dla dobrego specjalisty taka wiedza będzie bardzo cennym wsparciem przy określeniu potencjalnych przyczyn występujących anomalii.
Pierwszym badaniem w kierunku diagnostyki testosteronu jest najczęściej badanie krwi z oznaczeniem poszczególnych hormonów, a także poziomu cukru we krwi i cholesterolu. Organizm naturalnie wydziela najwięcej testosteronu rano, więc jest to najlepszy moment na pobranie próbki do badań.
Lekarz może również wykonać badanie USG, aby ocenić obraz narządów rodnych kobiety, w tym również jajników (szczególnie, jeśli istnieje podejrzenie, że wysoki poziom testosteronu jest spowodowany przez PCOS). W szczególności przy podejrzeniu PCOS wartościowe będą szczegółowe informacje o Twoich cyklach miesiączkowych i występujących w nich objawach.
Wysoki testosteron u kobiet - jak obniżyć?
Leczenie jest oczywiście zależne od przyczyn i ewentualnych schorzeń, które powodują zwiększony poziom testosteronu. Może ono obejmować terapię hormonalną, terapię antykoncepcyjną, a nawet zabiegi chirurgiczne. Do często stosowanych środków przy leczeniu wysokiego testosteronu należą: metformina, progestina, glikokortykosteroidy, czy spironolakton.
Skuteczne mogą być również środki antykoncepcyjne, których zadaniem jest blokowanie nadmiernej produkcji testosteronu. Nie jest to jednak rozwiązanie dla kobiet, które starają się o dziecko.
Lekarz może również zdecydować się na leczenie objawowe np. eflornityną, która zmniejsza porost włosów lub zastosować preparaty przeciwtrądzikowe.
Przy problemach z testosteronem bardzo ważną rolę odgrywa styl życia. W szczególności jeśli nadmiar testosteronu jest powiązany z PCOS, czy insulinoopornością. Zmiany w stylu życiu, czyli zdrowe odżywianie, aktywność fizyczna, sen, dążenie do optymalnej wagi ciała mogą przyczynić się do obniżenia poziomu testosteronu, a także znacznego złagodzenia objawów i dolegliwości wymienionych schorzeń.
