To normalne, że poziom hormonów zmienia się w trakcie cyklu miesiączkowego, ale również w trakcie życia kobiety. Inaczej działają hormony w okresie dojrzewania, w czasie ciąży, czy podczas menopauzy. Skąd się jednak biorą zaburzenia hormonalne? Jakie są najczęstsze objawy problemów hormonalnych i jak się je diagnozuje? Jakie są sposoby na przywrócenie równowagi hormonalnej?
Zaburzenia hormonalne - czym są?
Hormony to substancje odpowiedzialne za regulowanie wielu procesów, które zachodzą w naszym organizmie. Są wytwarzane przez gruczoły oraz tkanki i wraz z nimi tworzą skomplikowaną sieć, jaką jest układ hormonalny.
Hormony poprzez krew docierają do wszystkich tkanek i narządów, dając sygnał do działania lub zaprzestania działań. Mówiąc kolokwialnie: hormony mówią co i kiedy dany narząd ma robić. Hormony regulują i wpływają na procesy życiowe: na sen, na tętno, na libido, regulują apetyt, a także metabolizm. Hormony wpływają również na samopoczucie i nastrój (dowiedz się więcej, dlaczego warto śledzić nastrój w trakcie cyklu miesiączkowego).
O zaburzeniach hormonalnych, czy braku równowagi hormonalnej mówimy w sytuacji, gdy danego hormonu jest za dużo lub za mało w naszym organizmie. Jakie hormony kobiece mogą powodować problemy hormonalne? M.in. estrogen, progesteron, tyroksyna, kortyzol, insulina, czy androgeny. Czytaj więcej o hormonach istotnych dla kobiecej płodności.
Wszystkie te hormony, a raczej zaburzenia w ich wydzielaniu mają wpływ na funkcjonowanie organizmu i nawet niewielkie zmiany hormonalne, mają swoje odzwierciedlenie w dolegliwościach i objawach.
Objawy zaburzeń hormonalnych - 8 najczęstszych
Objawy zaburzeń hormonalnych zależą oczywiście od tego, jakie hormony mają nieprawidłowe stężenie w kobiecym organizmie.
Poniżej znajdziesz 8 najczęstszych objawów zaburzeń hormonalnych u kobiet:
1. Wypadanie włosów
To jeden z najczęstszych objawów zaburzeń hormonów tarczycy. Jeśli Twoja tarczyca nie pracuje poprawnie: wydziela zbyt małą lub zbyt dużą ilość hormonów, mówimy wówczas albo o niedoczynności tarczycy, albo o nadczynności tarczycy. Niedoczynność tarczycy może również powodować przesuszenie skóry, zaparcia, ciągłe zmęczenie, obniżony nastrój, niskie libido i wiele innych przykrych dolegliwości. Dowiedz się więcej, czym jest niedoczynność tarczycy.
Drugim hormonem, którego zaburzenia mogą powodować wypadanie włosów u kobiet jest kortyzol (hormon wytwarzany przez nadnercza), zwany również hormonem stresu. Jego poziom gwałtownie wzrasta, kiedy prowadzimy szybki, stresujący tryb życia. Zbyt duże stężenie kortyzolu może również powodować obniżenie libido oraz powodować trudności z zajściem w ciążę.
Również w okresie menopauzy, gdy zmieniają się stężenia kobiecych hormonów płciowych, mogą wystąpić zaburzenia, które będą skutkowały nadmiernym wypadaniem włosów.
2. Przyrost masy ciała / spadek masy ciała
Hormony działają regulująco i wpływają na apetyt oraz metabolizm. Jeśli zatem są nieprawidłowo wydzielane mogą powodować zarówno zbyt duży przyrost masy ciała, jak i gwałtowny spadek wagi. Przykładowo zbyt duże stężenia kortyzolu, estrogenu oraz insuliny, przy niskim poziomie tyroksyny (hormon tarczycy) mogą powodować odkładanie się tkanki tłuszczowej na brzuchu. Tyroksyna i jej nieprawidłowe wydzielanie może powodować wspomnianą wyżej niedoczynność tarczycy, której jednym z objawów jest przybieranie na wadze, a także opuchlizna skóry.
Jeśli chodzi o nadczynność tarczycy - wiążę się ona często z szybką przemianą materii, która skutkuje szybką utratą masy ciała. Jeśli więc w ostatnim czasie nie zmieniałaś znacząco swojej diety i trybu życia, a mimo to odnotowałaś spadek wagi, porozmawiaj z lekarzem na temat oznaczenia stężenia hormonów tarczycy.
3. Niskie libido
Powodów niskiego libido może być wiele, ale niewątpliwie jedną z najczęstszych są zaburzenia hormonalne (czytaj więcej: przyczyny niskiego libido u kobiet). Estrogeny, których stężenie jest najwyższe w dniach okołoowulacyjnych sprawiają, że ochota na seks jest znacznie większa. Jeśli poziom estrogenów utrzymuje się na niskim poziomie - libido może być obniżone.
Testosteron jest w dużej mierze odpowiedzialny za popęd seksualny. Jeśli hormonu jest za mało, może się to wiązać z obniżonym libido, a przy tym niższą satysfakcją seksualną.
Również zaburzenia w wydzielaniu hormonów prolaktyny (zbyt duże stężenie) oraz tyroksyny (niedoczynność tarczycy) mogą powodować zmniejszenie ochoty na seks.
4. Nadmierna potliwość
Hormony działają również regulująco na utrzymywanie odpowiedniej temperatury ciała. Jeśli zatem doskwiera Ci nadmierna potliwość, może to świadczyć o zaburzeniach hormonalnych związanych z tarczycą, a konkretniej z nadczynnością tarczycy. Innymi objawami mogą być: nadpobudliwość, utrata wagi, biegunki, problemy ze snem, pobudzenie, kołatanie serca i suchość w ustach.
Nadmierne pocenie może być również powiązane ze stresującym trybem życia, a co za tym idzie ze zwiększonym stężeniem kortyzolu i adrenaliny w organizmie.
5. Trądzik i inne problemy skórne
Problemy skórne, czyli m.in. trądzik również może być objawem zaburzeń hormonalnych. A konkretnie zaburzeń w wydzielaniu męskich hormonów, czyli androgenów. Najpopularniejszym androgenem jest testosteron. Wiele kobiet, skarżących się na problemy z cerą, ma podwyższony poziom właśnie tego hormonu.
Innym problemem skórnym, który może wiązać się z zaburzeniami hormonalnymi jest przesuszona skóra. Jest to częsty objaw przy niedoczynności tarczycy. Skóra jest sucha, szorstka, niekiedy o żółtym lub ciemniejszym zabarwieniu (w szczególności przy kolanach i łokciach). Natomiast wiele kobiet, borykających się z nadczynnością tarczycy skarży się na problemy z tłustą cerą.
Kolejnymi zaburzeniami hormonalnymi, które mogą objawiać się problemy skórnymi jest niedoczynność lub nadczynność nadnerczy. Przy nadczynności nadnerczy mówimy najczęściej o zespole Cushinga, który objawia się m.in. wysuszoną i zaczerwienioną skórą (dużo zmian naczyniowych). Jeśli chodzi o niedoczynność nadnerczy (tzw. choroba Addisona) tutaj najczęstszym objawem skórnym jest nieprawidłowa pigmentacja - osoby te mają najczęściej bardzo jasną cerę i charakterystyczne przebarwienia skórne.
6. Wzdęcia, zaparcia i inne dolegliwości ze strony układu pokarmowego
W przypadku tych przykrych dolegliwości dużą rolę odgrywają hormony płciowe np. estrogen. Wpływają one na układ pokarmowy, a także na mikroflorę w jelitach. Nieprawidłowości i zmiany w stężeniach hormonów mogą zatem wywoływać przykre dolegliwości ze strony układu pokarmowego: częste wzdęcia i zaparcia, bóle brzucha, biegunki, a także nudności.
7. Uderzenia gorąca
Ten objaw dotyczy najczęściej dojrzałych kobiet, które wchodzą w wiek menopauzalny, ale oczywiście nie jest to regułą. Uderzenia gorąca, a przy tym często przyśpieszony oddech i bicie serca są najczęściej spowodowane niskim poziomem estrogenów w organizmie. Uderzenia gorąca trwają najczęściej kilka minut, mogą występować również w nocy i są zwane: nocnymi potami.
Uderzenia gorąca oraz nadmierne pocenie mogą być również objawami nadczynności tarczycy. Warto wówczas oznaczyć stężenie hormonów tarczycowych w organizmie.
8. Zmęczenie i wyczerpanie
Jednym z objawów nieprawidłowości związanych z tyroksyną, czyli hormonem tarczycy jest właśnie permanentne zmęczenie, uczucie wyczerpania i niemoc. Jeśli zatem często czujesz się wyczerpana i nie masz na nic siły, a dodatkowo doświadczasz innych objawów, które mogłyby świadczyć o braku równowagi w hormonach tarczycy np. uczucie zimna, obniżony nastrój, czy problemy z suchą skórą, zgłoś się do lekarza.
Inne objawy zaburzeń hormonalnych:
Do innych częstych i typowych objawów zaburzeń hormonalnych należą:
- nieregularne miesiączki,
- niepłodność,
- niewyjaśniony lęk i stany depresyjne,
- suchość, swędzenie i częste infekcje pochwy,
- bóle mięśni i stawów,
- opuchlizna (np. twarzy),
- przebarwienia skóry.
Zaburzenia hormonalne - najczęstsze przyczyny
Podobnie jak w przypadku objawów zaburzeń hormonalnych, przyczyny również zależą od tego, który hormon, a tym samym gruczoł nie pracuje prawidłowo. Jednak do najczęstszych przyczyn zalicza się:
- Zespół Policystycznych Jajników - dowiedz się więcej, czym jest PCOS,
- Menopauza / przedwczesna menopauza,
- Niedoczynność tarczycy,
- Nadczynność tarczycy, choroba Hashimoto,
- Cukrzyca,
- Antykoncepcja / terapia hormonalna,
- Zaburzenia odżywiania (anoreksja/bulimia)
- Ciąża,
- Karmienie piersią,
- Wrodzony przerost nadnerczy,
- Zażywanie leków.
Problemy hormonalne - jak zdiagnozować?
Jeśli podejrzewasz u siebie problemy hormonalne, dostrzegasz dolegliwości lub objawy opisane wyżej, zgłoś się do lekarza. Lekarz po przeprowadzeniu wywiadu powinien skierować Cię na odpowiednie badania. Do najczęściej zaliczanych badań należą:
- morfologia / badania krwi - skuteczne w oznaczaniu stężenia hormonów: estrogenu, testosteronu, tyroksyny, tyreotropiny (TSH), progesterony, kortyzolu, prolaktyny, insuliny,
- badanie USG narządów rodnych / jajników - skuteczne w wykrywaniu nieprawidłowości w budowie narządów, guzków, polipów, nadżerek, czy torbieli (dowiedz się, czym jest torbiel na jajniku).
- badanie USG tarczycy / przysadki mózgowej - skuteczne przy podejrzeniu nieprawidłowości związanych m.in. z hormonami tarczycowymi.
Problemy hormonalne - leczenie
Hormonalna terapia zastępcza to jedna z najczęstszych metod leczenia w przypadku problemów hormonalnych. Jest stosowana przy zaburzeniach z nieprawidłową gospodarką m.in. estrogenów i progesteronu. Hormonalna terapia zastępcza polega na tym, że lekarz przepisuje kobiecie leki, zawierające syntetyczną wersję tych hormonów - najczęściej w postaci dwuskładnikowej pigułki antykoncepcyjnej.
Terapia hormonalna może być również bardzo skuteczna w leczeniu zaburzeń hormonów tarczycy oraz w przypadku wysokiego stężenia prolaktyny w organizmie (tzw. hiperprolaktynemia).
Na rynku istnieją również suplementy oraz naturalne środki, u których zaobserwowano pozytywne działanie regulujące na układ hormonalny. Należą do nich: niepokalanek mnisi, dzięgiel chiński (tzw. kobiecy żeń szeń), lucerna, a nawet… natka pietruszki!
Oprócz środków i terapii farmakologicznych, zadbaj o zdrowy tryb życia: postaw na zbilansowaną dietę, odpowiednią dawkę ruchu i tym samym utrzymanie właściwej masy ciała, zdrowy sen i ograniczenie stresu.
